فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست

فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست، قادەکە فەلسەفەیێ یە کو بالا خوە ددە تێگهشتن و رەخنەکرنا رێبازا کو ب گشتی فەلسەفەیا سیاسەتێ پێ تێ سازکرن —پری جاران بێیی کو گوهـ بدە ئەندیشەیێن فەمنیست— و دفکرە کا گەلۆ تەئۆریەکە سیاسەتێ چاوا بێ ڤەسازکرن کو ئەندیشەیێن فەمنیست ل بەر چاڤ بگرە. فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست، هم شاخەکە فەلسەفەیا فەمنیست ئە هم ژی شاخەکە فەلسەفەیا سیاسەتێ یە. وەک شاخەکە فەلسەفەیا فەمنیست، وەک شێوازەکە رەخنەیێ ئان هەرمەنۆتیکا گومانێ (رجœئور 1970) کار دکە. یانێ، رێبازەکە ئاخافتن ئان نێرینا ل سیاسەتێ یە ب ئاوایێ وێ کو ب گەلەمپەری تێ فامکرن، و کشفکرنا وان رێبازان ئە کو ژن و ئەندیشەیێن وان ئێن نها و یێن دیرۆکی پر کێم تێن شایەساندن، تەمسیلکرن و ختابکرن. وەک شاخەکە فەلسەفەیا سیاسەتێ ژی، فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست، وەک قادەکێ، ژ بۆ گەشکرنا فکر و پراتیکێن نوو، و ئووشتێن ژ بۆ وان رێبازێن کو دڤێ سازی و پراتیکێن سیاسی پێ بێن رێخستنکرن و ژ نوو ڤە بێن سازکرن کار دکە.

دگەل کو فەلسەفەیا فەمنیست بوویە ئامراز د رەخنەکرن و ژنووڤەسازکرنا گەلەک شاخێن فەلسەفەیێ دە ژ ئەستەتیکێ هەتا فەلسەفەیا زانستێ، فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست دکارە ببە شاخا پارادیگماتیک ئا فەلسەفەیا فەمنیست ژ بەر کو هەری باش ئەو ب میناک دکە ئارمانجا تەئۆریا فەمنیست کو، ب قەولێ مارکس، نە تەنێ ژ بۆ شرۆڤەکرنا دنیایێ لێ ژ بۆ گوهەرتنا وێ یە ژی (مارکس و ئەنگەلس 1998). و، هەر چقاس قادێن دن باندۆرا وان هەبە ژی د گوهەرتنا دنیایێ دە، ل سەر رێبازێن کو بکاربن ژیانا کۆلەکتیڤ چێتر بکن، هەری زێدە فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست هوور دبە ئەڤ پرۆژە، هەول ددە فام بکە کا دەستهلاتداری چاوا پەیدا دبە، د ژیانا گشتەیی دە چاوا تێ ئەملاندن ئان شاش تێ ئەملاندن (بنر. روانگەیێن فەمنیست ل سەر دەستهلاتداریێ). وەک جوورەیێن دن ئێن تەئۆریا فەمنیست، ژ بۆ نیقاش و رەخنەیێ تەمایێن هەڤپار پەیدا بوونە، لێ د وارێ باشترین رێبازا فامکرنا وان دە پر کێم کۆنسەنسووس هەیە ل ناڤ تەئۆریسیەنێن فەمنیست.

ئەڤ مەقالەیا دەستپێکی، ئەکۆلێن فکری و قادێن ئەلاقەدار ئێن جووربجوور، کو د چل سالێن داوی دە ئەڤ قادا زندی یا فەلسەفەیێ داگر کرنە، ل بەر چاڤان رادخە. ب بەرفرەهی دنێرە ل فەلسەفەیا فەمنیست دا کو جهـ بدە خەباتێن تەئۆریسیەنێن فەمنیست کو ڤێ خەباتا فەلسەفی ژ دسپلینێن دن دکن، ب تایبەتی ژ زانستا سیاسەتێ لێ ژ ئانترۆپۆلۆژی، ئەدەبیاتا بەراوردی، هقووق و بەرنامەیێن دن ژ زانستێن مرۆڤی و جڤاکی ژی.

1. پەیوەند و گەشەدانێن دیرۆکی
2. بۆچوون و نیقاشێن هەڤچاخ
3. هەڤباندۆریێن فەمنیست ب لیبەرالیزمێ و نەئۆلیبەرالیزمێ رە
4. فەمنیزمێن رادیکال
5. فەمنیزمێن سۆسیالیست و مارکسیست
6. تەئۆریێن لێنێرین، بێئەولەهی و هەستیاربوونێ
7. فەمنیزمێن پشتبنیادگەر
8. فەمنیزمێن دەرمێتنگەر و دناڤهەڤدە
9. فەمنیزمێن پەرفۆرماتیڤ
10. چاڤکانی

ئالاڤێن ئاکادەمیک

چاڤکانیێن دن ئێن ئینتەرنەتێ

مادەیێن تێکلدار

1. پەیوەند و گەشەدانێن دیرۆکی

فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست ئا ئیرۆ، دەیندارێ خەبات و چالاکگەریا نفشێن فەمنیست ئێن بەرێ نە، پێلا یەکەم ئا فەمنیزما ل جیهانا ئینگلیزیئاخێڤ ژی تێ دە کو ژ سالێن 1840ی هەتا سالێن 1920ان دەوام کر، و بێتر ژ بۆ ژنێن چینا ناڤین ل سەر چێترکرنا پەرگالا سیاسی، پەروەردە و ئابۆریێ دخەبتی. مەزنترین سەرکەفتنا وێ، پێشخستنا زمانەکی مافێن وەکهەڤ بوو ژ بۆ ژنان و کر کو ژن مافێن دەنگدانێ ب دەست بخن. فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست ئا ئیرۆ، دەیندارێ پێلا دویەم ئا فەمنیزمێ ژی بوو.

پێلا دویەم ئا فەمنیزمێ ژ سالێن 1960ی ڤە خوە سپارت زمانێ بزاڤێن مافێن سڤیل (و.م.، زمانێ رزگاریێ)، هشمەندیەکە نوو یا فەمنیست کو د ناڤ بزاڤێن ژنان ئێن پشتهەڤگرتنێ دە پەیدا بووبوو، و شێوازێن نوو یێن رەنگڤەدانێ کو رەفتار و ئاستەنگێن زایەندپەرەست ئێن ل ناڤ جڤاکێ کشف دکرن. د 1970 دە، فەمنیزم ئێدی ب وەشانێن دیالەکتیکا جنسیەتێ¹ ئا سهولامتهـ فرەستۆنە (فرەستۆنە 1971)؛ سیاسەتا جنسیەتێ² ئا کاتە مللەتت (مللەتت 1970)؛ و خوەهتی هێز ئە³ ئا رۆبن مۆرگان (مۆرگان 1970) ژ چالاکگەریێ بەر ب لێکۆلینەریێ ڤە فرەهـ بووبوو.

یەک ژ پێشڤەچوونێن پێشی یێن پێلا دویەم ئا فەمنیزمێ ئەو بوو کو تێگەهێن بیۆلۆژیک ئێن ناسنامەیا ژنان ژ یێن جڤاک-سازکری ڤەقەتاند دا کو هلوەشینە وێ فەهما کو دبێژە بیۆلۆژی قەدەرا ژنان ئە و لۆما رۆلا سەرەکە یا ژنان دایکتی و لێنێرین ئە. ئانترۆپۆلۆگ گایلە روبن، ل سەر زەمینا زانستێن جڤاکی و تەئۆریا پسیکۆئانالیتیک ئیزەهاتا «پەرگالا جنسیەتێ/زایەندا جڤاکی» کر (روبن 1975؛ دەتز 2003، 401؛ و مادەیا ل سەر روانگەیێن فەمنیست ئێن ل سەر جنسیەت و زایەندا جڤاکی). جهێکرنا جنسیەت/زایەندا جڤاکی ئیشارەتی نیزامەکێ دکە کو «ماتەریالا خاڤ ئا بیۆلۆژیک ئا جنسیەت و زێدەبوونا (پرۆجرەئاتۆن) مرۆڤی، ب مداخالەیا مرۆڤ و جڤاکێ تێ شێواندن» (روبن 1975، 165). ب نێرینا روبن، جنسیەتا بیۆلۆژیک سابت بوو، لێ زایەندا جڤاکی سازکرنەکە جڤاکی بوو و کر کو زایەند و مێرێن ب ئیمتیاز ژ هەڤ بێن جهێکرن. ژ بەر کو زایەندا جڤاکی گوهەربار بوو، جهێکرنا زایەندا بیۆلۆژیک/زایەندا جڤاکی ئاموورەکە خورت دا دەستێ فەمنیستان کو د بەهسا تەپساندنا ژنان دە ل رێبازان بگەرن.

ب ڤێ مەفهووما زایەندا جڤاک-سازکری، تەئۆریسیەنێن پێلا دویەم ئێن پێشی هەول دان وەک کردەیێن گەردوونی و ئاکتۆرێن سیاسەتا فەمنیست ل ژنان بنێرن. د رامانگەریا فەمنیست دە ژ سالێن 1990ی ڤر ڤە خەتێن شکاندنێ یێن سەرەکە ل سەر پرسێن دەربارێ «ژن»ئێ ب خوە نە. ل گۆر نڤیسا ماری دەتز ئا 2003یان ئا کو بەرێ قادێ تاین کریە، ل ڤر دو کۆمێن مەزن هەنە. یەک ژێ پاراستنا کاتەگۆریا ژنێ (ب یەکژمار و گەردوونی) دکە و دبێژە تایبەتبوونا ناسنامەیا ژنان،

جودابوونا وان ئا زایەندی یا ژ مێران دڤێ بێ پەژراندن و ژ نوو ڤە بێ نرخاندن. (ئا دن، کو ل ژێر تێ نیقاشکرن، ب چەشتداریا ژنان مژوول ئە.) ئەڤ «فەمنیزما جوداتیێ» ژی دو کۆمان دهەوینە: (ئ) یێن دنێرن کا جوداتیا جنسی یا زایەندیکری ب ئاوایێ جڤاکی چاوا هاتیە سازکرن و (ئ) یێن دنێرن کا جوداتیا جنسی ب ئاوایێ سەمبۆلیک و پسیکۆئانالیتیک چاوا هاتیە سازکرن. ئا یەکەم، فەمنیزما جوداتیا جڤاکی، وان تەئۆریان دهەوینە کو دایکتی و لێنێرینێ ژ نوو ڤە دنرخینن و پرانی د پەیوەندا ئانگلۆ-ئامەریکان دە گەش بوونە. (بنر.، وەک میناک، ترۆنتۆ 1993 و هەلد 1995.) ئا دویەم، فەمنیزما جوداتیا سەمبۆلیک، گەلەک جاران، ئرگارای، جخۆئوس، و کرستەڤا ژی تێ دە، ل فەمنیستێن فرانسی تێ ئاتفکرن. فەمنیزما جوداتیا سەمبۆلیک، هەتا رادەیا کو قەدر ددن جوداتیا جنسی یا تایبەت ئا ژنان و وان ژ مێران جهێ دکن، ئائدی ڤێ کۆمێ نە. ئرگارای ب گرانیا ددە جوداتیا جنسی، ڤێ تەمسیل دکە. فەمنیزمێن جوداتیا-جڤاکی و جوداتیا-سەمبۆلیک پر کێم ب هەڤ رە ئەلاقەدار ئن، لێ، دەتز ئانگاشت دکە، فەهما کو سیاسەتەکە فەمنیست هەوجەیی کاتەگۆریەکە ژنئێ یە کو مانەیەکە وێ ئا قەتهی هەبە، خالا وان ئا هەڤپار ئە (دەتز 2003، 403؛ نجهۆلسۆن 1994، 100).

چاوا کو تەئۆریا مارکسیست د شەخسێ کارکەر دە د لێگەرینا کردەیەکە گەردوونی دە بوو، تەئۆریسیەنێن فەمنیست ژی ل ڤێ گەریان د ناڤ رەوشەکە هەڤپار و بەربەلاڤ دە کو د هەموو چاندان دە ل ژنان باندۆر کریە. لێ ئەڤ مەفهووما ژنتیەکە گەردوونی، ژ ئالیێ رامانگەرێن دن ئێن مینا بەلل هۆئۆکس هات بررین، و گۆتن ئەڤ تەجرووبە و دەردێن ژنێن نە-سپی و نە-چینا ناڤین ل دەرڤە دهێلە. کتێبا هۆئۆکس ئا سالا 1981ێ قەی ئەز نە ژن ئم؟⁴ پێلا مەزن ئا فەمنیزمێ تەشهیر کر کو ئەو تەڤگەرا کۆمەکە پچووک ئا ژنێن چینا ناڤین و ژۆرین ئە، کو تەجروبەیێن وان تەنێ ئائدی وان ئن و هەما هەما قەت نە گەردوونی نە. خەباتێن هۆئۆکس و پاشێ یێن جهەررە مۆراگا، گلۆرا ئانزالدووئا، مارا لوگۆنەس، ئەلزابەتهـ سپەلمان و یێن دن پێویستیا ئیزاهکرنا پربوون و تێکەلبوونا ناسنامە و تەجروبەیان دەرخستن پێش. هەتا سالێن 1990ی نیقاشێن ل سەر کا تێگەهەکە هەڤگرتی ئا ژنێ هەیە کو ببە هیمێ سیاسەتا فەمنیست، زێدەتر راستی بەرهەنگاریا ژنێن نە-رۆژاڤایی هات، کو هەمان ژنان، ب هنجەتا کو د بن باندۆرا ئیدەئالێن ئەورۆناڤەندی دە یە و رێ ل بەر کۆلۆنیزاسیۆن و سەردەستیا ل سەر «جیهانا سێیەم» ڤەکریە، بەرهەنگاریا تەڤگەرا ژنێن رۆژاڤایی ژی دکر.

تشتا وەک تەئۆریا دەرمێتنگەر تێ زانین ژی بلند کر هەرارەتا نیقاشا ناڤبەرا فەمنیستێن کو دخوەستن ژ ژنان کردەیەکە گەردوونی فەمنیست دەرخن (و.م. ئۆکن، نوسسبائوم، و ئاجکەرلی) و یێن بانگ دکرن کو بلا پراتی، چەشتداری و دناڤهەڤدەبوون بێ دیتن (و.م.، سپڤاک، نارایان، ماهمۆئۆد، و ژاگگار).

ئەنجامێن ڤێ تەڤگەرا چەشتداریێ بێتر د سالێن 1990ی و ژێ ڤر دە هاتن دیتن. لگەل ڤان، د سالێن 1970یی و 1980یی دە تەئۆریا فەمنیست د ناڤ قادێن جودا یێن زانستێن جڤاکی و مرۆڤی دە گەش دبوو، و د فەلسەفەیێ دە ژی پێش ڤە دچوو، کو ژ خوە تێ دە نەریت و قادێن جودا یێن لێکۆلینێ هەبوون. فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست، وەک شاخەکە فەلسەفەیا سیاسەتێ، گەلەک جاران ب ئاوایەکی بەرفرەهتر بوویە مرێکا دابەشبوونێن جووربجوور ئێن د فەلسەفەیا سیاسەتێ دە. بەری کو دیوارێ بەرلینێ هلوەشە و شەرێ سار ب داوی ببە، فەلسەفەیا سیاسەتێ ب گەلەمپەری د ناڤ کاتەگۆریێن وەک لیبەرال، مهەفەزەکار، سۆسیالیست و مارکسیست دە دابەش بووبوو. ژ بلی مهەفەزەکاریێ، گەلەک جاران د ناڤ هەر کاتەگۆریێ دە فەمنیست ژی دخەبتین و رەخنە ژی لێ دگرتن. لۆما، مینا کو دەقا کلاسیک ئا ئالسۆن ژاگگار، فەمنست پۆلتجس ئاند هومان ناتورە، ب هوورگلی راڤە دکر، هەر بۆچوونەکە ئیدەئۆلۆژیک زانیارێن فەمنیست بەر ب خوە ڤە کشاندن، ژ بەر کو هم سەرتایێ خوە ژێ دگرتن هم زمانێ ئیدەئۆلۆژیەکە تایبەت ژێ دەین دکرن (ژاگگار 1983). دەقا ژاگگار، فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست کر چار کۆم: فەمنیزما لیبەرال، فەمنیزما سۆسیالیست، فەمنیزما مارکسیست و فەمنیزما رادیکال. هەر سێ کۆمێن پێشی ل سەر خەتێن دابەشبوونێن سیاسی یێن شەرێ سار بوون: لیبەرالیزما ئامەریکی، سۆسیالیزما ئەورۆپی و کۆمونیزما شۆرەشگەر (هەر چقاس ل رۆژاڤا پر کێم کەس ئالیگرێن تەرزا سۆڤیەتی ئا کۆمونیزمێ بە ژی). فەمنیزما رادیکال ئا هەری خوەجهـ بوو د ناڤ فەلسەفەیێن فەمنیست دە، گۆتنێن خوە یێن سیاسی ژ ناڤ رەخنەگریا کوور ئا باڤسالاریێ ئافراندن، کو هشمەندیا فەمنیست د پێلێن خوە یێن یەکەم و دویەم دە ئەو هلبەراندبوو. یان نا، فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست، ب گرانی، خەتێن فەلسەفەیا سیاسەتا کەڤنەشۆپی دشۆپاند. لێ، ئەڤ، ت جاری نە شۆپاندنەکە بێ رەخنە بوو. وەک قادەکە ل سەر مەیلا گوهەراندنا دنیایێ،

تەئۆریسیەنێن فەمنیست ئێن لیبەرال ژی، ب قاسی کو لیبەرالیزم دپەژراندن ئان ژ ڤێ زێدەتر مەیلا وان هەبوو کو رەخنە ل لیبەرالیزمێ بگرن، و هەر وها ژ رەدکرنێ بێتر، ژ سۆسیالیزم ئان روانگەیێن دن ئێن رادیکالتر رە ژی همبێزا خوە ڤەدکرن. لێ دیسا ژی، ئەڤ تەئۆریسیەن، ب گشتی د ناڤ زمان و چارچۆڤەیێن بۆچوونا خوە یا فەلسەفەیا سیاسەتێ دە تەڤدگەریان.

فەلسەفەیا سیاسەتێ، د داویا سالێن 1980یی دە، هەما بەری داویا شەرێ سار، دەست ب گوهەرینێ کر، و گازی کاتەگۆریەکە کەڤن ئا هەگەلیەن کر: جڤاکا سڤیل، قادەکە ژیانا سیاسی د ناڤبەرا دەولەت و مالێ دە. ئەڤ، قادا کۆمەلە، دێر، سەندیکا، کلووبێن خوەندنێ، کۆمێن کۆرۆ و گەلەک کۆم و جڤاتێن نە-هکومەتی، لێ دیسا ژی رێخستنێن گشتەیی، بوو. د سالێن 1980یی دە، تەئۆریسیەنێن سیاسەتێ دەست پێ کرن گرانیا خوە ژ سەر دەولەتێ دان ڤێ قادا ل ناڤبەرێ کو ل ئەورۆپایا رۆژهلات ژ نشکا ڤە دەرکەتبوو سەر دکا ناڤەندێ د ناڤ رێخستنێن کو ل بەر دەستهلاتداریا دەولەتێ سەکنین و د تالیێ دە ریا هلوەشینا رەژمێن کۆمونیست ڤەکرن.

پشتی شەرێ سار، فەلسەفەیا سیاسەتێ ژ بن ڤە گوهەری لگەل ژیانا سیاسی. بال چوو سەر جڤاکا سڤیل و قادا گشتەیی، ب تایبەتی وەرگەرا بوەخت ئا خەباتا پێشی یا هابەرماس، ڤەگوهەرینا بنیادی یا قادا گشتی⁵ (هابەرماس 1989). پاشێ گەلەک بەرهەم دەرکەتن ل سەر جڤاکا سڤیل و قادا گشتەیی کو، ژ رێبازێن بهێزبوونا دەولەتێ و تەتبیقکرنا هێزا خوە بێتر، ل سەر وان رێبازان هوور دبوون کا مەرڤان خوە چاوا برێخستن کرنە و هێزا گشتەیی گەش کرنە. ئا راست، وێ دەمێ فەهمەک چێبووبوو کو هێزا قادا گشتەیی دکارە ژ یا دەولەتێ بێتر ب باندۆر بە، قەت نە، د ئاوایێ بنگەهین دە کو تێ دە ئیرادەیا گشتەیی چێدبە و خزمەتا مەشرووکرنا دەستهلاتداریا دەولەتێ دکە —ئان ناکە. ژ ئالیەکی دن ڤە، خەباتا ژۆهن راولس د گەشکرنا تەئۆریەکە دەربارێ ئەدالەتێ دە بوو خوەدی باندۆر. ڤێ خەباتێ، مەشرووئیەتا سازیان ب دارازێن نۆرماتیڤ ڤە گرێ ددا، ئەو دارازێن کو مەرڤێن بیربر و هشمەند دکارن چێبکن (راولس 1971). هەتا دەستپێکا سالێن 1990یی، مارکسیستان خویا نەدکرن ئان پر ب ئیهتیاد بوون (دگەل کو هلوەشینا رەژیمێن کۆمونیست هەوجە نەدکر باندۆر بکە ل سەر ئانالیزێن مارکسیست کو ت جاری نە لگەل فکرێن لەننیست و ئان مائۆیست بوون). سۆسیالیستان ژی خوە پاشڤە کشاندن و بوون «دەمۆکراتێن رادیکال» (مۆئوففە 1992، 1993، 2000).

ئێدی شەمایا کەڤن ئا فەمنیزمێن لیبەرال، رادیکال، سۆسیالیست و مارکسیست زێدە نە د رۆژەڤێ دە بوو. کێمتر نیقاش هەبوون دەرهەقێ کا بێ کیژان ئاوایێ برێخستنبوونا دەولەتێ و بنیادا ئابۆری وێ باشتر بە ژ بۆ ژنان، لێ نیقاش ل سەر قەدرێ قادا تایبەت ئا مالێ و قادا نە-هکومەتی یا کۆمەلەیان نیقاش زێدەتر بوون. لگەل فەلسەفەیا سیاسەتێ ب خوە، بێتر فلۆزۆفێن سیاسەتا فەمنیست، دەست ب گوهەرتنا مانە و شرۆڤەیا جڤاکا سڤیل، قادا گشتەیی و دەمۆکراسیێ ب خوە کرن.

تەئۆریسیەنێن فەمنیست کارەکی گرینگ کرن کو فلۆزۆفێن سیاسەتا فەمنیست ژی ژ نەناسبوونێ خلاسکرن، ژ بەر کو ئەڤ فلۆزۆف ژ کانۆنێ و فکرینا ل سەر کانۆنێ هاتبوون ڤەدەرکرن. بنر. مادەیا دیرۆکا فەمنیست ئا فەلسەفەیێ.

1. بۆچوون و نیقاشێن هەڤچاخ

نها د دەهسالەیا دویەمین ئا سەدسالا بیست و یەکەمین دە، تەئۆریسیەنێن فەمنیست خەباتێن پر هێژا ئێن جووربجوور دکن ل سەر بابەتێن سیاسی و دەمۆکراتیک، ئێن مینا ئەتیکا گلۆبال، مافێن مرۆڤان، خەباتێن ل سەر نەشیانیان (دسابلەد)، بیۆتەکنیک، گوهەرینا کەشووهەوایێ و گەشەدانێن ناڤنەتەوەیی. هن تەنگژینێن کو د دەهسالەیێن بۆری دە دەرکەتنە پێش، د هەر یەک ڤان قادان دە رۆلا وان هەیە.

وەک میناک، د ئەتیکا گلۆبال دە نیقاشەک هەیە کا گەلۆ نرخێن گەردوونی یێن ئەدالەت و ئازادیێ هەنە کو بێن گەشکرن ژ بۆ ژنێن جیهانا نە-پێشکەتی ئان چەشتداریا چاندی دڤێ بێ بەرزکرن ئان نا. تەئۆریسیەنێن فەمنیست هەول دانە بەرسڤ بدن ڤان پرسان ب رێبازێن جودا و مەجبووری. (ژ بۆ هن میناکان

بنر. ئاجکەرلی 2000، ئاجکەرلی & ئۆکن 1999، بەنهابب 2002 و 2008، بوتلەر

2000، گۆئولد 2004، و زەرلل 2009.)

هەر وها خەباتێن نوو یێن فەلسەفی یێن ل سەر نەشیانیان، وەک کو مادەیا ل سەر روانگەیێن فەمنیست ئێن ل سەر نەشیانیێ راڤە دکە، تێرا خوە ژ تەئۆریا فەمنیست، ژ نێرینگەها فەلسەفەیێ هەتا فەنۆمەنۆلۆژیا فەمنیست، و پرسێن سیاسی، فەلسەفی یێن دەرهەقێ ناسنامە، جوداتی و چەشتداریێ ئیستفادە دکن. (بنر. جارلسۆن & کتتای، 2010.)

سەر داویێ، هەژمارا بۆچوونێن ل سەر هەر یەک ژ ڤان بابەتان ب قاسی هەژمارا فیلۆزۆفێن ل سەر وان دخەبتن زێدە یە. لێ د هن کۆمبکۆمبوونان دە هن مانەندیێن گشتی یێن مالباتی هەنە، کو ب تەمامی ژ سەنفاندنا ژاگگار ئا 1983یان نە جودا نە. داویا مایی یا ڤێ مادەیێ هەول ددە تەسبیت بکە کا شەمایا بەرێ چاوا گوهەریە و چ نە کۆمستێرکێن نووپەیدا.

1. هەڤباندۆریێن فەمنیست ب لیبەرالیزم و نەئۆلیبەرالیزمێ رە

ژ ناڤ کاتەگۆریێن ژاگگار، فەمنیزما لیبەرال ژ بۆ رامانا سیاسی یا فەمنیست وەک جەرەیانەکە خورت دمینە. فەمنیزما لیبەرال، ل سەر شۆپا لیبەرالیزمێ کو گرانیێ ددە ئازادی و وەکهەڤیێ، یەکەمین تاتێلا وێ پاراستن و پێشخستنا ئۆتۆنۆمیا شەخسی و سیاسی یا ژنان ئە، د ئازادیێ دە ژی دو تشت گرینگ ئن، ئا یەکەمین، یەک بکاربە ژیانا ئەو دخوازە بژی و یا دویەمین، جیگرتن ئە د دیارکرنا بەرێ سیاسی یێ جڤاتێ دە. ئەڤ بۆچوون، ب وەشاندنا بەرهەمێن ژۆهن راولس تەئۆریا ئەدالەتێ⁶ (1971) و لیبەرالیزما سیاسی⁷ (1993) هات قەویکرن. سوسان مۆللەر ئۆکن (ئۆکن 1989، 1979؛ ئۆکن و یێن دن. 1999) و ئەڤا کتتای (کتتای 1999) ب ئاوایەکی کێرهاتی بەرهەما راولس ئەملاندن کو تەئۆریا وی بەر ب ئەندیشەیێن ژنان بەرفرەهتر بکن.

ژ روانگەیەکە بێتر رەخنەیی، گەلەک تەئۆریسیەنێن فەمنیست ئانگاشت دکن کو هن کاتەگۆریێن ناڤەندی یێن لیبەرالیزمێ ئەندیشەیێن ژنان دنخومینە؛ وەک میناک، ژهەڤجهێکرنا ئەساسی یا لیبەرال ئا تایبەت/گشتەیی، قادا تایبەت ئیزۆلە دکە و دەما ژ ڤر زرارەک بگهێنە ژنان، ژ لێپرسینا سیاسی دوور دمینە (پاتەمان 1983). تەئۆریا فەمنیزما لیبەرال، بەلکی ژ هەموو بۆچوونێن دن زێدەتر، هەڤتەریبێ گەشەدانێن ناڤ چالاکگەریا فەمنیزما لیبەرال ئە. ل ئالیەکی، چالاکگەرێن ژن تێکۆشینا هقووقی و سیاسی ددان کو، تەنێ وەک میناکەک، شدەتا ل دژی ژنان (کو بەرێ د تێکلیێن ناڤ زەواجێ دە وەک سووج نەدهات دیتن) وەک سووج نیشان بدن، فیلۆزۆفێن سیاسەتا فەمنیست، کو بالا خوە دابوون فەرهەنگا لیبەرال، رابەر کرن بێ ئەو ژهەڤجهێکرنا قادێن تایبەت و گشتەیی چاوا سەردەستبوونا مێران ئا ل سەر ژنان خورت دکە، ژ بەر کو تێکلیێن دەستهلاتداری یێن ناڤ مالێ دکە «خوەزایی» و ژ بنیزامکرنا سیاسی ماف دهێلە. فەلسەفەیەکە وها یا سیاسی کشف کر بێ ئاژەندایێن وان کاتەگۆریێن کو ماسووم و «ئاقلێ سەلم» خویا دکن چقاس ڤەشارتی نە. وەک میناک، فەهمێن بەرێ یێن پیرۆزبوونا قادا تایبەت ئا ناڤمالێ و رۆلا سەرەکە یا ژنان وەک زارۆک-مەزنکرن و خزمەتا لێنێرینێ، دکر کو سەردەستیا مێران ئا ل سەر ژنان ئا د ناڤ مالێ دە ژ لێپرسینا گشتەیێ بێ پاراستن. رەخنەیێن فەمنیست ئێن ل سەر ژهەڤجهێکرنا تایبەت/گشتەیی رێ ل بەر پێشکەتنێن هقووقی خوەش کر کو، د تالیێ دە، د سالێن 1980یی دە تەجاوزا ناڤبەرا ژن و مێران دە وەک سووج بێ قەبوولکرن (هاگان و سوسسمان 1988).

رەخنەگرێن دن ئێن فەمنیست دەست نیشان دکن کو لیبەرالیزم گەلەک تێگەهێن کو تەئۆریسیەنان د سالێن 1990ی و ڤر ڤە پرۆبلەماتیزە کرنە، بێپرسگرێک دەملینە، مینا تێگەها «ژن» وەک کاتەگۆریەکە سابت و دکارە بێ پێناسەکرن و یەکبوونا خوەتیێ کو بنگەها خوە-رێڤەبرن ئان ئۆتۆنۆمیێ یە. رەخنەگران (مینا زەرلل 2009) ئانگاشت کرنە کو نرخێن گەردوونی یێن لیبەرالێن مینا ئۆکن سەری لێ دانە، ب راستی، پارتکولەرێن فرەهکری نە، و تەئۆریسیەنێن لیبەرال نرخێن ب ئەسلێ خوە ئەتنۆسەنتریک ب یێن گەردوونی رە تەڤلهەڤ دکن. لێ، د هەمان دەمێ دە، هن رەخنەگرێن فەمنیست رابەر دکن بێ چەند نرخێن لیبەرالیزمێ ب ئاوایێ پەرفۆرماتیڤ دکارە ژ نوو ڤە بێن سازکرن. (بنر. بەش 2.7).

لێ د ڤێ قادێ دە گەلەک خەباتێن گرینگ تێن کرن. وەک میناک، جارۆلە پاتەمان و جهارلەس مللس د ناڤ نەریتا لیبەرال دە دخەبتن دا کو سینۆر و کێماسیێن پەیمانا جڤاکی ژ بۆ ژنان و مەرڤێن نە-سپی نیشان بکن. کتێبا خوە پەیمان و سەردەستی⁸ دە رەخنەیەکە تووژ ل پەرگالێن سەردەستیا زایەندپەرەست و نژادپەرەست دگرن. ئەڤ خەبات ل سەر هن جورەیێن هەری سەردەست ئێن فەلسەفەیا سیاسەتێ دسەکنە و رەخنە ل وان دگرە.

ژ فەمنیزما لیبەرال وێدەتر، فیلۆزۆفێن فەمنیست ئێن هەڤچاخ پێشەنگتی کرن د وارێ تەئۆریزەکرن و رەخنەلێگرتنا تشتا کو وەک نەئۆلیبەرالیزم تێ زانین، ب تایبەتی د نیشاندانا ئاوایێن کو هێزێن نەئۆلیبەرال ئێن جڤاکی و ئابۆری باندۆرێ ل ژیانا ژنان دکە. ل گۆر وەندی برۆون (2015)، نەئۆلیبەرالیزم ئیشارەتی کۆمەک تێکلیێن ناڤبەرا دەولەت، جڤاک و کردەیان دکە، کو ئەڤ د ئابۆریێ دە ئیدەئالێن رادیکال ئێن بازارا سەربەست تەقلید دکن و وان خورت دکن. ئەڤ هێز، دبێژە برۆون، خسارێ ددن وەلاتیبوونا دەمۆکرات ئا لیبەرال، سازیێن گشتەیی و سەروەریا گەل. نانجی فراسەر (2013)، ژۆد دەئان (2009) و ژودتهـ بوتلەر (2015) ژی مینا برۆون دپرسن گەلۆ دەمۆکراسی —ئان «دەمۆ»— د ڤان شەرتێن نەئۆلیبەرال دە کو هەر دچە بێئیستقراریا ئابۆری مەزنتر دکە و چاڤکانیێن جڤاکی و سیاسی یێن بەرخوەدانێ هلدوەشینە، دکارە ئان نکارە دەوام بکە.

1. فەمنیزما رادیکال

دەما لیبەرالیزما فەمنیست گەش دبوو، گەشەدانێن دیرۆکی و نیقاشێن پێ رە یێن د بەشێن بەرێ دە هاتن تەسویرکرن ڤەمرین ئان ب ئاوایەکی کوور ڤەگوهەراندن سێ کاتەگۆریێن دن ئێن ژاگگار، فەمنیزما رادیکال، مارکسیست و سۆسیالیست (ژاگگار 1983). و، «ڤەبێژەیێن مەزن» کو بنگەها ڤان نێرینان بوون، ب تایبەتی هەردویێن داوی، لاواز بوون (سنیدەر 2008).

ئەو ئێن د ناڤ فەمنیزما رادیکال دە دخەبتین، ئیتراز دکن ل گەلەک رێگەزێن فەمنیزما لیبەرال، ب تایبەتی گرانیا کو ددە سەر تاکەکەس و قاشۆ تەرجیهێن ئازاد کو تاکەکەس دکارە بکە. ل جیێ کو لیبەرال پۆتانسیەلا ئازادیێ دبینن، فەمنیستێن رادیکال، بنیادێن سەردەستیێ دبینن، کو ژ هەموو تاکەکەسان مەزنتر ئە. ل گۆر ڤێ نێرینێ، باڤسالاری ب خوە ژنان وەک ئۆبژەیێن ئارەزوویا مێران ب جی دکە و هوکم ل وان دکە (وەلجهـ 2015). فەمنیستێن رادیکال ب بریار ئن کو داکەڤن کۆکا سەردەستیا مێران و ژێدەرا جوداتیێن هێزێ فام بکن، کو هن فەمنیستێن رادیکال، جاتهارنە ماجکننۆن ژی تێ دە، پێدە دچن هەتا سەکسوئەلتەیا مێران و فکرا کو تێکلیا هەتەرۆسەکسوئەل دکە سەدەما سەردەستیا مێران ئا ل سەر ژنان. «ژن و مێر ب زایەندێن جڤاکی ژ هەڤ جودا دبن و دبن ئەو جنسیەتێ کو ئەم دزانن، ب رێیا هەتەرۆسەکسوئەلتەیێ و هەوجەداریێن شێوازا وێ یا سەردەست کو سەردەستیا سەکسوئەل ئا مێران و سەریتەواندنا سەکسوئەل ئا ژنان ساز دکە. گەر ئەڤ راست بە، سەکسوئالیتە تاکێشا نەوەکهەڤیا زایەندا جڤاکی یە» (ماجکننۆن 1989،113). فەمنیستێن رادیکال ئێن سالێن 1980یی د وێ مەیلێ دە بوون کو هێزێ یەکالی ببینن، ژ یێن خوەدی هێز ب سەر ئەو ئێن تێن تەپساندن. وەک کو ئامی ئاللەن دیار دکە، «فەمنیستێن رادیکال، ژ فەمنیستێن لیبەرال کو دەستهلاتداریێ وەک چاڤکانیەکە جڤاکی یا ئەرێنی کو دکارە ب ئاوایەکی ئادل بێ بەلاڤکرن دبینن، و ژ فەمنیستێن فەنۆمەنۆلۆژیست کو سەردەستیێ ژ هێلا تەنگژینا ناڤبەرا بالابوون و لهەردەرێبوونێ فام دکن، جودا دفکرن و د وێ مەیلێ دە نە کو دەستهلاتداریێ ژ تێکلیێن دوئالی یێن سەردەستی/بندەستییێ فام بکن کو گەلەک جاران ب ئانالۆژیا تێکلیا ناڤبەرا ئەفەندی و کۆلە تێ فامکرن.» (بنر. بەشا ل سەر بۆچوونێن فەمنیستێن رادیکال د مادەیا روانگەیێن فەمنیست ئێن ل سەر دەستهلاتداریێ.) فەمنیستێن رادیکال ئێن سالێن 1980یی، ژ سیاسەتا رەفۆرمیستتر ئا فەمنیزما لیبەرال جودا، هەول ددان نیزاما سەردەست ب تەمامی رەد بکن و جارنا جهێبوون ژی دپاراستن (دالی 1985، 1990).

نفشەکە نوو یا تەئۆریسیەنێن فەمنیست ئێن رادیکال کەڤنەشۆپێ نوو دکن؛ رابەر دکن کا ئەو چاوا ژ ئەندیشەیێن مینا دناڤهەڤدەبوونێ (وهسنانت 2016) رێز دگرن و ل هن تەئاهودێن فەمنیستێن پۆستمۆدەرن ئێن ل ژێر تێن نیقاشکرن، و.م.، گومانا دەربارێ ناسنامەیا زایەندا جڤاکی یا سابت ئان زایەندێن جڤاکی یێن دوئالی و بۆچوونەکە بێتر هەرکبار و پەرفۆرماتیڤ بۆ سەکسوئالیتە و سیاسەتێ (سیندەر 2008)، و ئاوایێن کو دەستهلاتداری و ئیمتیاز ژنان ل پاش دهێلە (جهامبەرس ئن گارری و یێن دن 2017، 656) خوەدی دەردکەڤن.

1. فەمنیزمێن سۆسیالیست و مارکسیست

پرانیا سەدسالا بیستەمین دە، گەلەک تەئۆریسیەنێن سیاسەتێ یێن ل ئەورۆپایێ، دەولەتێن یەکبوویی یێن ئامەریکا و ئامەریکایا لاتین ژ بۆ چێکرنا تەئۆریێن گوهەرینا جڤاکی یێن دەرهەق تێکلیێن چینی و ئیستسمارا د ئابۆریێن کاپتالزما مۆدەرن دە ژ دەقێن سۆسیالیست و مارکسیست ئیستفادە دکرن. پشتی کو هایا وان ژ شدەتا ستالنیزمێ چێبوو، پرانیا سۆسیالیست و مارکسیستێن رۆژاڤایی پر ب رەخنەیی نێزیکی پەرگالێن کۆمونست ئێن ل یەکیتیا سۆڤیەتان و چینێ بوون. رامانا مارکسیست ئا رۆژاڤایی، پرانی ئانتی-کۆمونیست، ل ئیتالیایێ (ب بەرهەمێن ئانتۆنۆ گرامسج)، ئینگلیستانێ (ب بەرهەمێن ستوئارت هالل و رایمۆند وللامس)، فرانسایێ (ب کۆما سۆجالسمە ئۆو باربارە) و ل دەولەتێن یەکبوویی (پشتی ماججارتهییزمێ کێمتر، لێ د سالێن 1960ی دە ب نەو لەفت هنەکی خوە نوو کر) گەش بوو. کتێبا ژاگگار ئا 1983یان باش خولاسە دکە وان رێبازێن کو فەمنیستان پێ فکرێن سۆسیالیست و مارکسیست ب کار دانین کو فام بکن ژن چاوا تێن ئیستسمارکرن و، دگەل کو ژ بۆ کاپیتالیزم ئەرکا خوە بینە جی هەوجە ژی، کەدا وان و خەباتا وان ئا هلبەرینەر تێ بێقیمەتکرن و کێم پەرە دستینن ئان قەت ناستینن. د مادەیا ل سەر روانگەیێن فەمنیست ئێن ل سەر چین و خەباتێ دە، نڤیسکار، پرانیا خەباتێن سالێن 1990ی یێن د ڤێ قادێ دە، نیشان ددن.

لێ ژ وێ چاخێ ڤە، نڤیسکار دیار دکن، تەئۆریێن جووربجوور ئێن پۆستمۆدەرن، پاشمێتنگەر ، پاشبنیادگەر و دەکۆنستراکتیف رەخنە ل هیمێن رامانا سۆسیالیست و مارکسیست دگرن، «ڤەبێژەیا مەزن» ئا دەتەرمنیزما ئابۆری و داخستنا هەر تشتی ئاستا تێکلیێن ئابۆری و مادی ژی تێ دە. د هەمان دەمێ دە، ئانالیزێن مارکسیست د خەباتێن فلۆزۆفێن فەمنیست ئێن هەڤچاخ دە جیەکی گرینگ دگرن (بنر. دەئان 2009، فراسەر 2009، سپڤاک 1988.) لۆما، هەر چقاس ئیرۆ کاتەگۆریێن سۆسیالیست و مارکسیست زێدە نە د رۆژەڤێ دە بن ژی، گەلەک فلۆزۆفێن فەمنیست شەرت و مەرجێن مادی جدی دبینن و هەسابێ وان دکن، و بالا خوە ددن هەرمەنۆتیکا گومانێ، کو د ئانالیزا مارکسیست دە لازم ئە. ئەڤ، ب تایبەتی د خەباتێن فەمنیست ئێن نوو یێن د وارێ تەئۆریا رەخنەیێ دە دیار ئە (بنر.، وەک میناک، فراسەر 2009، ئاللەن 2007، مجافەئە 2008، و یۆئونگ 2000.)

1. تەئۆریێن لێنێرین، هەساسیەت و هەستیاربوونێ

ل جیێ کو فەمنیستێن لیبەرال تەرجیهـ دکرن ل سەر وەکهەڤیا نە تەنێ ناڤبەرا مرۆڤان، لێ یا ناڤبەرا زایەندان ژی هوور ببن، فەمنیستێن رادیکال مەیل دکرن جوداتیا زایەندی وەک تشتەکی ژ ئالیێ دەستهلاتداریێ هاتبە دانین ببینن. لۆما بالکێش ئە کو هەردو بۆچوون ژی، هەر چقاس ل هەڤ نەکن ژی، جوداتیا زایەندی جدی نابینن. وێ وەک باندۆرا دەستهلاتداریێ دبینن، وەک تشتەکی ب سەرێ خوە راستین نابینن. بەرۆڤاژی ڤێ، چەشتداریا تەئۆریێن تێن بەهسکرن د ڤێ و بەشا بێ دە کاتەگۆریا ژنان جدی دگرن و دخوازن ئەتیک و سیاسەتەکێ ل سەر ئاڤا بکن. نێرینێن د ڤێ بەشێ دە تێن بەهسکرن، پرانی ژ پەیوەندا ئانگلۆ-ئامەریکی هاتنە، سەرتایێن وان شەرتێن مادی یێن ژنان و تەجروبەیێن وان ئن، کو هم وەک دایک هم وەک کردە ژیانە، و ئەو سیاسەت ئە کو ڤان تەجروبەیان رێ ل بەر ڤەکریە.

میناکەکە سەرەکە ئەتیکا لێنێرینێ یە، کو، ب ئەسلێ خوە وەک ئالتەرناتیفا تەئۆریا ئەتیک ئا شیپا مەزن گەش بوو، ژ بۆ لهەمبەردەرکەتنا تەئۆریا سیاسی یا لیبەرال هاتیە ئەملاندن (گللگان 1982؛ هەلد 1995). (بنر. ل نیقاشا د مادەیا دەرهەقێ ئەتیکا فەمنیست دە.) ئەڤ قاد، د دەروونناسیا ئەخلاقی دە ژ لێکۆلینێن فەمنیست ئیستفادە دکە (گللگان 1982؛ هەلد 1995)، و لێ دکۆلە کا بێ ئەو فەزیلەتێن کو جڤاک و دایکتی د ژنان دە پێش دخە گەلۆ دکارە ژ دوپاتا کەڤنەشۆپی یا فەلسەفەیا ئەخلاق و سیاسەتێ یا ل سەر گەردوونیتی، ئاقل و ئەدالەتێ رە ببە ئالتەرناتیفەک. هن ئەتیکپارێزێن لێنێرینێ هەول دانە ئەو فەزیلەتێن کو دەمەکە درێژ ئە بۆ قادا تایبەت هاتنە هەوالەکرن، مینا ئەلاقەیا تایبەت بۆ کەسێن بێپاراستن ئان لبەرچاڤگرتنا شەرتان و نە تەنێ پرەنسیبێن رازبەر، بینن ناڤ قادا گشتەیی و ل ور بەملینن. ئەڤ بۆچوون بوو سەدەما نیقاشێن گور د ناڤبەرا لیبەرالێن کو ئیدەئالێن گەردوونی یێن ئەدالەتێ دپارێزن و ئەتیکپارێزێن لێنێرینێ کو بالدایینا بۆ یا نە-گەردوونی، بۆ تێکلیان، بۆ لێنێرینێ دپاراستن.

لێ، د سالێن 1990ی دە، گەلەک ئەتیکپارەزێن لێنێرینێ، نێرینێن خوە بەر چاڤ رە دەرباس کرن. ژ دێڤلا کو لێنێرین و ئەدالەتێ وەک ئالتەرناتیفێن دژبەری هەڤ ببینن، ئێدی قەبوول کرن کو دڤێ لێنێرین و ئەدالەت ب هەڤ رە ل بەر چاڤ بێن گرتن دا کو بال بێ کشاندن سەر کەسێن رەوشا وان خراب کو تێکلیەکە مە نێزک پێ رە تونەیە (کۆگگەل 1998).

بۆچوونا ئەتیکا لێنێرینێ کر کو ئەڤ پرس پەیدا ببە، گەلۆ، گەر وسا بە، ژن-وەک-لێنێرینەر فەزیلەتێن وان جودا هەنە ئان نا، هەبە چاوا هەیە؟ فەمنیست دەمەکە درێژ ژ وێ فکرا کو گەوهەرەکە ژنان ئا جودا هەیە دوور سەکنین، ژ دێڤلا ڤێ تەرجیهـ کرن کو ژنبوون و فەزیلەتێن ب وێ رە وەک ئینشایێن جڤاکی، میزاجێن ئەنجاما چاند و دەمینگرتنێ ببینن، نە وەک ئەنجاما بیۆلۆژیا جودا. لۆما ژ بەر کو ئەتیکپارێزێن لێنێرینێ فەزیلەتێن ل ژنان تێن تەلکینکرن دپارێزن، وەر خویا دکە کو پەرگالا باڤسالار ژی دپارێزن ژ بەر کو زایەندەکێ ددە رۆلا لێنێرینەریێ. بەرسڤا ئەتیکپارێزێن لێنێرینێ ژ بۆ ڤێ کێشەیێ سەرۆبنکرنا هیەرارشیێ بوو؛ ئیدا کرن کو خەباتا کەڤانیەکێ ژ کارێ پۆلیسەکی مانیدارتر ئە و بێتر دکارە بێ دۆماندن. لێ رەخنەگرێن مینا دروجللا جۆرنەلل، ماری دەتز، و جهانتال مۆئوففە ئیدا دکن کو ژنووڤەنرخاندنەکە ب ڤی رەنگی، دوبەندیا ناڤبەرا قادا تایبەت و گشتەیی و تێکلیا کەڤن ئا ژنان ب کارێ زارۆکنێرینێ رە قەوی دهێلە (بوتلەر و سجۆتت 1992؛ پهللپس و نەتلبراری ئنج 1998، رر. 386–389)

د ژیانا سیاسی دە پشتگوهکرنا رۆلا هەستان، دەمەکە درێژ سیاسەتەک بوو د دیرۆکا فەلسەفەیێ دە، ب تایبەتی ژ بەر کو هەستیاربوون —مینا لێنێرینێ— گەلەک جاران ب ژنان و ئێدنێن نژادیکری رە تێ تێکلدارکرن. لێ، فیلۆزۆفێن ژن، ل سەر گرینگیا ڤێ دناڤهەڤدەبوونێ ئسرار کرنە (وەک میناک، هالل 2005، کرائوسە 2008، و نوسسبائوم 2015). ژ بەر کو ئەتیکپارێزێن لێنێرینێ و فەمنیستێن جوداتیێ کو هەول دانە گرینگیا ئەنجامێن ئەرێنی یێن کو تەنێ ب ژنبوونێ رە تێ تێکلدارکرن —مینا ئەڤین، ئەلاقە و لێنێرین—د ناڤ راستهاتنێن ئەتیک دە نیشان بدن (بنر. هەلد 1995، ترۆنتۆ 1993)، رامانگەرێن دن ئەندیشە دکرن کو ئەڤ پەسنداین ئەنجاخ دیکۆتۆمیەکە شاش (زایەندکری) ئا د ناڤبەرا ئاقل و هەست، هش و لاش دە شێنبەر بکە.

ژ دێڤلا ڤێ، ئالسۆن ژاگگار (1990)، ئەلزابەتهـ سپەلمان (1989 و 1991)، گەنەڤەڤە للۆید (1993)، ئەلزابەتهـ گرۆسز (1994)، و یێن دن گۆتن کو ئاقل هم بەرجەستەبوویی هم ژی هەست-بارکری یە، و هەست ژی چاڤکانیەکە گرینگ ئە، تایبەتی ژ بۆ ئەپیستەمۆلۆژیێ. تەئۆریسیەنێن سیاسەتێ یێن فەمنیست ل گۆر ڤێ ئیدا کرن کو فامکرنا رۆلا هەست و هەستیاربوونێ، ژ بۆ فامکرنا هن دیاردەیێن سیاسی پر گرینگ ئە: مۆتیڤاسیۆنا کریارێ (کرائوسە 2008)، کریارا کۆلەکتیڤ و چێبوونا جڤاتێ (بەلترáن 2009 و 2010، بوتلەر 2004 و 2015)، پشتهەڤگرتن و وەلاتپارێزی (نوسسبائوم 2005 ئاند 2015)، هەساسیەت (فنەمان 2013)، نژادپەرەستی و ترسا ژ بیانیان (ئاهمەد 2015، ئانکەر 2014، ئۆئاندە 2015). د ڤێ ناڤبەرێ دە، یێن دن ژی ل سەر گرینگیا سیاسی یا هن هەستێن تایبەت سەکنین، میناک: فەدی (ئاهمەد 2015)، هەساسیەت (پرەجارتی) و کەسەر (گرەف) (بوتلەر 2004)، هێرس (سپەلمان 1989، لۆردە 1984)، ترس (ئانکەر 2015)، و هەزکرن (نوسسبائوم 2015).

دەمێن داوی دە، گەلەک رەخنەگرێن فەمنیست بالا خوە ددنێ بێ نەئۆلیبەرالیزم چاوا ل هەمبەری بێئەولەهیا زێدەبار بەرخوەدێریێ دخوازە. هن ژ خەباتا داوی یا مجهەل فۆئوجائولت ئا ل سەر بیۆپۆلتیکایێ دەین دکن، کو دنێرە بێ چاوا داخوازێن نەئۆلیبەرال ئێن ژ بۆ خوەسەری، تێراخوەکرن، خوە-دیسیپلینکرن و خوە-رازەمەنیکرن ل تاکەکەسان باندۆر دکە د ئاستا کردەییتیێ (سوبژەجتڤتی) دە، و هم ژیانێ هم ئیهتمالا کریارا سیاسی یا ڤەگوهەراندنا شەرتێن ژیانێ هەر دچە زەهمەتتر دکە. رەخنەگرێن فەمنیست ئیدا دکن کو تاکەکەس، ل هەمبەری هێزێن ئابۆری هەر دچە زێدەتر بێپاراستن دمینن و ژ بەر ئیزۆلاسیۆنا جڤاکی و کێمدەرفەتێن گهشتنا خزمەتێن جڤاکی دەرفەتێن هەقژێدەرکەتنا رەوشا بێپاراستن دژوارتر دبە (بوتلەر 2015، پۆڤنەلل 2011). هن فەمنیست لێدکۆلن بێ کردەبوویین، هەستیاری و ئەخلاق چاوا ب ڤان مەیلێن نەئۆلیبەرال رە ل هەڤ دکن. وەک میناک، هەول ددن ب ریا دوپاتا هەڤچاخ ئا ل سەر «بەرخوێدێری»یا تاکەکەسی ژ بۆ «هەقژێدەرکەتنا بێهێزیێ» فام بکن کا چاوا هەول ددن کەسێن بێهێز، ب تایبەتی ژی ژنان، بکن کردەیێن هلبەرینەر ئێن نەئۆلیبەرال (ژامەس 2015)، هەستێن هلبەرینەر ئێن مینا «بەختەواری» چاوا تێ تەشویقکرن و هەستێن نەئیتائاتکار، مینا «ئیناد» نایێ تەشویقکرن (بەرلاند 2011، ئاهمەد 2014)، ئان گۆتارا هەدەف ئا ل دۆر «ل-خوە-نێرین»ئێ چاوا دکارە تەڤکاریا چاندا بەرخۆر ئا تاکەکەسپەرەست بکە، کو کاپاسیتەیا ژنان ئا ژ بۆ کریارا کۆلەکتیڤ لاواز دکە (ئاهمەد 2017). ل شوونا ڤێ، گەلەک رەخنەگرێن فەمنیست، ب ئانگاشتا کو هەوجە ناکە فائلبوون د مانەیا خوەسەریێ دە بە، ل هەمبەری تاکەکەسپەرەستیا نەئۆلیبەرال دسەکنن، و ژ دێڤلێ، ئیزاهاتێن نەسەروەر ئان تێکلیهەڤ ئێن کردەیا فائل پێشنیاز دکن.

1. فەمنیزمێن پاشبنیادگەر

کۆمەک تەئۆریسیەنێن سیاسەتا فەمنیست کو جوداتیا جنسی جدی دگرن، ئەو کەس ئن کو د ناڤ نەریتێن پارزەمینی، ب تایبەتی د ناڤ پشتبنیادگەریێ دە، دخەبتن، و ب وان شێوازان رە ئەلاقەدەر ئن کو پەرگالێن زمێن و مانەیێ پێ شکل ددن تەجروبەیێ. «فەمنیستێن فرانسی»، جخۆئوس، کرستەڤا، و ئرگارای ناڤدارێن ژ ڤێ کۆمێ نە. ژ ڤان، ئرگارای، ب چەندین کتێبێن خوە یێن ل سەر مافێن کو دڤێ بۆ کەچ و ژنان بێن داین، دبە کو خوەدی فەلسەفەیا سیاسەتێ یا هەری پێشکەتی بە. بەرهەمێن پێشی یێن ئرگارای (1985ا و 1985ب) دەست نیشان کر کو د دیرۆکا فەلسەفەیێ دە ژن ژ گەوهەر ئان ناسنامەیا خوە بێپار هاتنە هشتن. ژ دێڤلا ڤێ، وەک نەیینیکرنا مرێکێ یا مێران هاتنە دیتن. یانێ مێربوون نە ژنبوون ئە، و لۆما ژن و نە-مێربوون هەمان تشت ئن. ستراتەژیا وێ یا ل دژی ڤێ رەوشێ ئاخافتنا ژ وان قەراخێن کو ژن بەرڤێ هاتنە دەهفکرن و دۆزکرنا جوورەیەک «گەوهەر» ئە ژ بۆ ژنان، و لگەل ڤێ ژی هن مافێن ب تایبەتی ژ بۆ کەچ و ژنان (ئرگارای 1994 و 1996). رەخنەیێن ل دژی نێرینێن وێ ب هەرارەت بوون، ل ناڤ فەمنیستان ب خوە ژی، ب تایبەتی ئەو ئێن ل هەمبەری بسەرهەڤخستنێن گەوهەرپارێز و بیۆلۆژیک ئا ناسنامەیا ژنان ب ئیهتیاد ئن. ژ بەر گەوهەرپارێزیا ئرگارای، مینا کو دەتز د 2003یان دە کر، نێرینێن وێ بۆ بۆچوونا کو ل ڤر وەک فەمنیزما جوداتیا سەمبۆلیک تێ خولاسەکرن، هاتن دەهفکرن. لێ هن ئارگومانێن زۆراکی هەنە کو دبێژن ئرگارای گەوهەرخوازیێ ب ئاوایەکی ستراتەژیک ئان مەتافۆریک دەملینە، ئانگاشت ناکە کو ژن ب راستی ژی خوەدی گەوهەرەکی نەکێمبار (ئررەدوجبلە) ئن کو، دیرۆکا مەتافزیکێ ئەو ئینکار کرنە (فوسس 1989). ئەڤ خوەندنەکە دن ئە کو ئرگارای دخە ناڤ کۆما پەرفۆرماتیڤ کو ل ژێر تێ

تەسویرکرن. هەمان جوورە ئارگومان دکارە ژ بۆ خەباتێن ژولا کرستەڤا ژی بێ گۆتن، کو مەتافۆرێن وێ یا کۆرۆیا ژنان، وەک میناک، موخایلەیا رۆژاڤایی تەسویر دکە، نە رەئالیتەیا ژنان. لۆما هێ ژی ژ نیقاشێ رە ڤەکری یە کو هزرا فەمنیست ئا فرانسی دڤێ د ناڤ فەمنیزما جوداتیێ ئان فەمنیزما پەرفۆرماتیڤ دە بێ بجیکرن.

دو جورەیێن تەئۆریا فەمنیست ئێن ل ژۆر، ب قاسی کو د ناڤبەرا جنسان دە هن جوداتیێن تایبەت تەسبیت دکن دەربارێ گەوهەرپارێزی و دیارکرنا نرخێن جودا کو تەنێ ئائدی ژنان ئن، ئەندیشەیان چێدکن. ئەندیشەیێن ب ڤی رەنگی، بەشەکە مەزن ئا رەخنەیان ئە، کو ژ سالێن 1970یی ڤر ڤە تەئۆریزەکرنا فەمنیزمێ د وارێ ژنێن نە-سپی، یێن چینا نە-ناڤین و نە-رۆژاڤایی دە مژوول دکە، و تام ژی کاتەگۆریا «ژن»ئێ و وێ نێرینێ ددن بەر پرسان کو ئەڤ سەرناڤ دکارە سینۆران دەرباس بکە و ببە کاتەگۆریەکە سینۆر-شامل، کو دکارە هەر جوورە ژنان بینە با هەڤ. (بنر. مادەیێن ل سەر سیاسەتا ناسنامەیێ و روانگەیێن فەمنیست ئێن ل سەر جنسیەت و زایەندا جڤاکی). مۆتیڤاسیۆنا رەخنەیێن ل ناسنامەیەکە ئونیتەر ئا «ژنان» ئەو ئەندیشە بوون کو کانیا پرانیا تەئۆریا فەمنیست ژ نێرینگەها چینەکە تایبەت ئا ژنان ئە، کو نێرینگەها خوە یا تایبەت ب یا گەردوونی رە تەڤلهەڤ دکن. د کتێبا خوە یا سالا 1981ێ قەی ئەز نە ژن ئم؟: ژنێن رەش و فەمنیزم⁹ دە بەلل هۆئۆکس دبێژە تەڤگەرا فەمنیست وەک کو ل سەر ناڤێ هەموو ژنان بپەیڤە تەڤدگەرە، لێ بەری هەر تشتی ئەو ژ ژنێن سپی، چینا ناڤین پێک هاتیە، کو ژ بەر روانگەیا خوە یا تەنگ، هەوجەداریێن ژنێن فەقیر و ژنێن برەنگ تەمسیل نەکرن و تالیێ دە قالبێن چینی خورتتر کرن (هۆئۆکس 1981). د ڤێ رەخنەیێ دە تشتا تەهریپکار ئەو ئە کو نیشان ددە کو فەمنیست ژی ل تەخما وان تەئۆریسیەنێن سیاسەتا شیپا مەزن دسەکنن، کو کاتەگۆریەکە تایبەت ئا مێران وەک کو کاتەگۆریا گەردوونی یا مرۆڤایەتیێ بە تەڤدگەرن و ژنان د ناڤ کاتەگۆریا مرۆڤایەتیێ دە نابینن، وان وەک ئێدن نیشان دکن (للۆید 1993).

1. فەمنیزمێن دەرمێتنگەر و دناڤهەڤدە

یەک ژ مەسەلەیێن هەری زێدە ئاجزکەر ب گشتی د فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست دە، و تایبەتی د فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست دە، مژارا ناسنامەیێ یە (بنر. مادەیا ل سەر سیاسەتا ناسنامەیێ). سیاسەتا ناسنامەیێ، ژ ئالیێ سیاسی ڤە ب خوە تێگەهەکە نیقاشبار ئە، ئیشارەتی پراتیکێن سیاسی یێن سەفەربەریا ژ بۆ گوهەرینێن ل سەر هیمێ ناسنامەیا سیاسی (ژن، رەش، چیکانا، هود.) دکە. نیقاشا فەلسەفی ل سەر ڤێ یە کا ناسنامەیێن ب ڤی رەنگی خوە دسپێرن جوداتیێ ئان دیرۆکا تەپساندنێ، و کا مەرڤ دڤێ ل ناسنامەیێن کو د دیرۆکێ دە ژ بۆ تەپساندنا وان هاتنە ئەملاندن خوەدی دەرکەڤە، ئان نا. سیاسەتا ناسنامەیێ یا د ناڤ پراتیکا فەمنیست دە، هەری کێم ل سەر دو خەتان ب فکار ئە: کا ب گشتی گەوهەرەکە هەقیقی ئان ناسنامەیەکە ژنان هەیە ئان نا، و گەر هەبە ژی ئەڤ کاتەگۆریا ژنان دکارە ژ بۆ تەمسیلیەتا هەموو ژنان بێ ئەملاندن، ئان نا. ئەو کەسێن چەند ناسنامەیێن وان ئێن مارژینالکری هەنە (و.م.، ژنێن رەش)، پرسێن وان هەبوون کا گەلۆ کیژان ناسنامە دڤێ ل پێش بە ئان هەردو ناسنامە ژی ب هەڤ رە دبن، ئان نا. پرسێن وها پرسا دەرهەق تەمسلیەتا سیاسی ژی دانی رۆژەڤێ —کیژان ئالیێن ناسنامەیێ بەربچاڤ ئە و ژ ئالیێ سیاسی ڤە خوەدی تەمسلیەتەکە راستین ئە، نژاد، چین ئان زایەندا جڤاکی؟ (پهللپس 1995؛ یۆئونگ 1997، 2000). دەما دۆر تێ سەر مەسەلەیێن تەمسلیەتا سیاسی، مافێن کۆمی و کریارا ئەرێنیکەر، پرسا ئۆنتۆلۆژیک ئا دەربارێ ناسنامەیا ژنان تێ سەر دکا سیاسی. د 2008ان دە شەرێ ناڤبەرا سەناتۆر باراجک ئۆباما و هللاری جلنتۆن ئێ د ناڤ پارتیا دەمۆکراتیک ئا دی دە، ئەڤ پرسا فەلسەفی شێنبەر کر و ل ناڤ ژنێن رەش ئێن ل دەولەتێن یەکبوویی هەرارەت راکر. ژنەکە رەش ئا پشتگریا جلنتۆن دکر، گەلۆ ب نژادا خوە رە خیانەت دکر، ئان ژنەکە رەش ئا پشتگریا ئۆباما دکر، ب جنسیەتا خوە رە خیانەت دکر؟ ئان ت مانەیا وێ هەیە، ب ئاوایەکی کو رێ ل بەر تۆمەتا خیانەتێ ڤەبە، مەرڤ قالا ناسنامەیێ بکە؟ ژ بۆچوونێن ل ژۆر هاتن قالکرن، خویا یە فەمنیزما رادیکال و دایکسالار خوە تەرخان کرنە بۆ سیاسەتا ناسنامەیا فەمنیست.

کۆما دن ئا مەزن ئا فلۆزۆفێن فەمنیست ئێن هەڤچاخ کو دەتز (2003) پێناسە دکە، ب تەمامی نە هەمفکر ئن کو یەک کاتەگۆریەکە گەردوونی یا «ژن»ئان هەبە ئان دڤێ هەبە. دەتز، وەک فەمنیزما چەشتداریێ قالا وان دکە، کو ب وێ تشتا مە بەرێ تەسویر کربوو دەست پێ دکرن: ژنێن برەنگ و یێن دن دەست نیشان دکن کو فەرەزیێن فەمنیزما شیپا مەزن خوە دسپێرن نژاد و چینا وان ئا پر تایبەت. د سالێن 1980 و 1990ی دە فەلسەفەیێ لگەل داویا مایی یا چاندا رۆژاڤا، ب تالەبێن روانگەیێن پرچاندی مژوول بوون.

پشتی ڤێ، تەئۆریا پاشمێتنگەری، پێدڤیا هایداربوونا ژ پر-روانگەیێن گلۆبال ئانی رۆژەڤێ. مینا کو سهارۆن کرائوسە تەسویر دکە، «ئەڤ گەشەدان ‘چەشتدارکرنا جیهانائ فەمنیزمێ بەر ب بنیادەکە بێتر گلۆبال، مقایەسەیی و چەشتدارکری دهەوینە» (کرائوسە 2011، 106). ئەڤ چەشتداری، دبێژە کرائوس، ژ بەر لیتەراتوورا نوو یا ل سەر دناڤهەڤدەبوونێ یە ژی، یانێ، ئەو رێبازێن کو ب ریا وان دناڤهەڤدەبوونێن پر-ناسنامەیێن مە (نژاد، زایەند، بەریدانی، ئەتنیسیتە، هود.) گش لازم ئە دەما بەهسا گوهەرینا سیاسی تێ کرن هسابێ وان بێ کرن (کرائوسە 2011، 107). دناڤهەڤدەبوون، تێکلیا وێ ب نیقاشێن دەرهەق «مەلەزبوون»ئێ یا د لیتەراتوورا پاشمێتنگەر، دین و گلۆبالیزاسیۆنێ و تەجروبەیێن کەسێن لگبتق ژی هەیە. «وەک ئەنجام، بررەک پێزانین دەربارێ تەجروبەیێن ژیانا ژنان کو جیێ وان و پۆزیسیۆنا وان ئا د ناڤ جڤاکێ دە ژ هەڤ جودا نە، کەتنە سەر هەڤ.» (کرائوسە 2011، 107).

فەمنیستێن دەرمێتنگەری و ژنێن فەمنیست ئێن برەنگ، د قەلەک قادان دە ل سەر هەمان خالان دسەکنن، لێ د وارێ تەجروبەیا مێتنگەر و پاش-مێتنگەر دە چەندین ئەندیشەیێن فەمنیستێن دەرمێتنگەر ئێن یەکتا هەنە. د تەئۆریا دەرمێتنگەر ئا هەڤچاخ دە، ئەڤ ئەندیشە، ب گرانی دکەڤن ناڤ چارچۆڤەیا گۆتارا «مێتنگەهبوون»ئێ، کو جارا پێشی ب تێگەها «مێتنگەریا دەستهلاتداریێ» ژ ئالیێ ئانبال قوئژانۆ ڤە هات تەئۆریزەکرن (قوئژانۆ 2003). ل ڤر «مێتنگەهبوون» ئیشارەت دکە بێ تێکلیێن ناڤبەرا مێتنگەر و مێتنگەهکری چاوا تێ نژادیکرن، وەک میناک کەد، کردەییتی و دەستهلاتداری ل دۆر پەرگالا مێتنگەر ئا ئیستسمارا کاپیتالیست چاوا تێ نژادیکرن. (ژ بۆ بێتر ئاگاهی ل سەر «مێتنگەهبوون»ئێ، بنر. لوگۆنەس 2010، مگنۆلۆ 2000، مالدۆنادۆ تۆررەس 2008، وینتەر 2003.) ل گۆر رامانگەرێن فەمنیست ئێن مینا ماریئا لوگۆنەس (2007، 2010)، زایەندا جڤاکی مهوەرەکە دن ئە کو پەرگالا دەستهلاتداریا کاپیتالیست مەرڤان دسەنفینە و ژ مرۆڤایەتیێ دەردخینە. ب دیتنا لوگۆنەس و یێن دن، ئۆیەرۆنکە ئۆیەووم (1997) ژی تێ دە، زایەندا جڤاکی فەرزکرنەکە مێتنگەریێ یە کو ب کۆزمۆلۆژی و ئابۆریێن نە-مۆدەرن و ئاوایێن مەرڤانتیێ رە ل هەڤ ناکە، ناڤبەرا وان دە تەنگژین هەیە. لوگۆنەس، ڤێ وەک «مێتنگەهبوونا زایەندا جڤاکی» ب ناڤ دکە و دیار دکە کو دەرمێتنگەهکرنا زایەندا جڤاکی پارچەیەک ئە ژ پرۆژەیا مەزنتر ئا بەرخوەدانا دەرمێتنگەر ئا ل دژی مانتقا کاتەگۆریک، دیکۆتۆمیک (چەتەلی) و هییەرارشیک ئا مۆدەرنیتەیا کاپیتالیست کو د مێتنگەهکرنا ئامەریکایان دە رەهـ بەردایە.

د لیتەراتوورا فەمنیست ئا دەرمێتنگەر دە، بەرخوەدان، گەلەک جاران ب تێگەهێن مێتنگەهبوونا زایەندا جڤاکی (لوگۆنەس 2003، 2007، 2010؛ ئۆیەووم 1997، 2004)؛ زمان (سپڤاک 2010)؛ ناسنامە و کردەییتی —وەک میناک، مەلەزبوون، پرایی و مەستزاژە [کەسێ ئالیەکی وێ/وی ئەورۆپی ئالیەکی وێ/وی ژ خوەجهێن ئامەریکایان بە] (ئانزالدووئا 1987، ئۆرتەگا 2016، مۆراگا و ئانزالدووئا 2015)؛ و «سەیاهاتا دنیایێ» (لوگۆنەس 1995، ئۆرتەگا 2016) تێ نیقاشکرن. پرانیا ڤان هەمان رامانگەران، ل گەردوونیبوونێن فەمنیست رەخنە دگرن، کو ئیدا دکن دناڤهەڤدەبوونێن تێکەل ئێن جنسیەت، نژاد، زایەندا جڤاکی و چینێ ئیزاهـ دکن، و دبێژن فەمنیزم ب خوە دڤێ بێ دەرمێتنگەهکرن (بنر. مۆهانتی 2003، لوگۆنەس 2010).

دناڤهەڤدەبوون کو ب ئالیەکی خوە تەئۆریەرەکە دەستهلاتداریێ یە، ژ بەرهەمێن بنگەهین ئێن تەئۆریسیەنێن فەمنیست ئێن رەش دەرکەت، مینا «دە-مارژینالکرنا دناڤهەڤدەبوونا نژاد و جنسیەتێ: رەخنەیەکە فەمنیستێن رەش ل دۆکترینا دژ-جهێکاریێ، تەئۆریا فەمنیست و پراتیکا دژ-نژادپەرەست»¹⁰ ئا کمبەرلێ جرەنسهاو (جرەنسهاو 1989)، کتێبا پاترجا هلل جۆللنس رامانا فەمنیستێن رەش: زانین، هشمەندی و سیاسەتا خورتکرنێ¹¹ (جۆللنس 1990)، ژن، نژاد و چین¹² ئا ئانگەلا داڤس (داڤس 1981)، و سیمیایا نژاد و مافان¹³ ئا پاترجا وللامس (وللامس 1992). باندۆرا ڤان بەرهەمان، ل جیێ کو تەئۆریا فەمنیست لێ پەیدا بوویە پر خورت هات هیسکرن (بنر. فەلسەفەیا هقووقێ یا فەمنیست)، و ژ بۆ تەئۆریێن دەستهلاتداری و تەپساندنێ هم د ناڤ فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست دە هم ل دەرڤەیی وێ بوو تێگەهەکە گرینگ. (بنر. ل بەشا ل سەر دناڤهەڤدەبوونێ د مادەیا ل سەر جهێکاریێ دە.)

1. فەمنیزمێن پەرفۆرماتیڤ

گەر وەک فەمنیستێن چەشتداریێ بە، ژ پرچاندیهەزان بگرە هەتا رامانگەرێن پاشمێتنگەهـ و دناڤهەڤدەیی (ئنتەرسەجتۆنال)، ئەوچاخ کاتەگۆریەکە ئەولە یا ژنان تونەیە کو سیاسەتا فەمنیست خوە بسپێرێ. داویا سالێن 1990ی هن کەسان ئەڤ وەک خەتەرەیەکە رادیکال ئا رۆلاتیڤیزمێ دیتن، و مەسەلە هات ل گرێکەکێ سەکنی. لێ وێ دەمێ بۆچوونەکە دن پەیدا بوو. مینا کو ماری دەتز د نڤیسا خوە یا 2003یان دە بەهسا ئیهتلافێن تەئۆریا فەمنیست دکە،

د سالێن داوی دە، تەئۆریسیەنێن سیاسەتێ کەتن ناڤ نیقاشان کو بتێگینکرنا پراتیکەکە سیاسەتا فەمنیست کو ب دەمۆکراسیێ رە ل هەڤ بکە، لێ خوە نەسپێرێ دولبیا زایەندا جڤاکی دکارە بێ چ مانەیێ. د ڤان نیقاشان دە، وەک میناک، مۆئوففە (1992، رر. 376، 378؛ 1993) تێگەهەکە وەلاتیبوونا دەمۆکراتیک ئا فەمنیست پێشنیاز دکە کو جوداتیا جنسیەتێ «ب ئاوایەکی کاریگەر نە-ئەلەقەدار (ئەففەجتڤەلی نۆنپەرتنەنت)» بکە. بەلکی تایبەتیا بەربچاڤ ئا تێگەهێن وسا ئەو ئە کو بەر ب پراتیێ مەیل دکن، کو جڤاکا دەمۆکراتیک وەک قادەکە دناڤهەڤدابوونێ ب جی دکە، کو تێ دە گەلەک میهوەرێن جوداتی، ناسنامە و تابیەتێ پۆلتیزە دبن و دکەڤن ناڤ هەڤ. (و.م.، پهەلان 1994، یۆئونگ 1990، 1997ب، 2000؛ بەنهابب 1992؛ هۆنگ 1992؛ فەرگوسۆن 1993؛ پهللپس 1993، 1995؛ مۆئوففە 1993؛ یەئاتمان 1994، 1998؛ بجکفۆرد 1996؛ دەئان 1996؛ فراسەر 1997؛ ناسهـ 1998؛ هەیەس 2000؛ مجافەئە 2000). (دەتز 2003، 419)

سهارۆن کرائوسە، کو ژ نڤیسا دەتز ڤر ڤە دشۆپینە کا د تەئۆریا سیاسەتا فەمنیست دە چ دقەومە، دبێژە ئەڤ خەبات «ل دژی وێ نێرینێ دەردکەڤە کو فائیلبوون و خوەسەری هەمان تشت ئن» و «د فائیلبوونێ دە، ژ شێوازێن کردەییتیێ و کریارێ رە کو نە سەروەر ئن لێ دیسا ژی خورت ئن» جی دهێلە (کرائوسە 2011، ژ ئاللەن 2007، بەلترáن 2010، بوتلەر 2004، هرسجهمان 2002، و زەرلل 2005 نەقل دکە.) کرائوسە دبێژە «ژ بۆ هن تەئۆریسیەنان، ئەڤ گوهەرتن، دکە کو ب ئاوایەکی بێتر کۆلەکتیڤ ل سەر فائیلبوونێ و ئازادیێ بێ فکرین، کو پشتهەڤگرتنێ، تێکلیهەڤبوونێ دوپات دکە، و ناڤکردەییتیێ (جۆنستتوتڤە ئنتەرسوبژەجتڤتی) ساز دکە» (کرائوسە 2011، 108، نقل. ژ بوتلەر 2004، جۆرنەلل 2007، مۆهانتی 2003، و نەدەلسکی 2005).

ئەڤ کۆما رامانگەران، دبە کو ل سەر وێ تشتا کو ئەم دکارن وەک فەلسەفەیا سیاسەتا پەرفۆرماتیڤ ب ناڤ بکن و ب چەندین مانەیان پەرفۆرماتیڤ ئە، دخەبتن: د تەئۆریزەکرنا ئاوایێ سازکرنا فائیلبوونێ، د نەبوونا قائیدەیێن روونشتی دە رێبازێن هوکمدایینێ (هۆنگ 2009، 309)، رێبازێن ئافراندنا گەردوونیێن نوو و ئاڤاکرنا جڤاتێن نوو. سیاسەتا فەمنیست ئا پەرفۆرماتیڤ، خەم ناکە کا لهەڤکرنا ل سەر یەک پێناسەیا «ژن»ئێ ئان ناسنامەیێن دن ئێن سیاسی ممکون ئان نە ممکون ئە؛ ئەو، ناسنامەیێ وەک تشتەکی کو ب ئاوایەکی پەرفۆرماتیڤ تێ ئافراندن دبینە. دروجللا جۆرنەلل دبێژە، «تشتا دکە کو ئەم ب ڤان ناسنامەیان بزانبن نە تشتەکی ‘ل وێ دەرێئ یە و ئەو دیار ناکە کا کی دکارە مێر ئان ژن بە، گەی، لەزبیەن، هەتەرۆسەکسوئەل، قوئیر، ترانسسەکسوئەل، ترانسگەندەر، ئان وەکی دن بە» (جۆرنەلل 2003، 144). تشتەکی وها یە، هەر کو ئەم ناسنامەیان دژین و خارجی دکن، ئەو شکل دگرە. ژ روانگەیەکە فەمنیست ئا پەرفۆرماتیڤ، فەمنیزم، پرۆژەیەکە ئافراندن و پێشدیتنا سبەرۆژێن سیاسی یێ باشتر ئن، د نەبوونا دەزگەهان دە. ب قەولێ لندا زەرلل، «سیاسەت، ئیداکرن و هوکمدایین ئە —و وێرەکتیا کرنا ڤان ئە— د نەبوونا پیڤان و قائیدەیێن ئۆبژەکتیڤ دە کو بکاربن گارانتی بکن وێ ئاخافتنا ل سەر ناڤێ ژنان بێ قەبوولکرن و ژ ئالیێ کەسێن دن ل سەر بێ سەکنین» (زەرلل 2005، 179). زەرلل، ب گرانی، ژ ئارەندت و بوتلەر ئیستفادە دکە و بانگا «فەمنیزمەکە ناڤەند-ئازادی» دکە کو «هەول بدە تێگەهێن نۆرماتیڤ ئێن زایەندێن جڤاکی ڤەگوهەرینە، بێیی کو ڤەگەرن سەر وان فەهمێن کلاسیک ئێن ئازادیێ وەک سەروەری قەبوول دکن»، کو دەمەکە درێژ ئە فەمنیست رەخنە دکن لێ ب زەهمەت دبینن ل هەمبەر بسەکنن (ب.ن.ب.)

ئەڤ نێرین، د میناکێن خوە یێن فەمنیست ئێن شێنبەر دە سەرتایێ خوە ژ ئیزاهاتا پەرفۆرماتیڤ ئا ژودتهـ بوتلەر ئا دەرهەق زایەندێن جڤاکی، ژ چاڤدێریا هانناهـ ئارەندت کو مافێن مرۆڤان ب سیاسەتێ تێ ئافراندن، و ژ فکرێن رامانگەرێن دن دگرە، دا کو ژ بۆ سبەرۆژێ ئیدەئالەکە سیاسەتێ پێناسە بکە. لندا زەرلل، ڤێ سیاسەتا فەمنیست، وەک «پراتیکا گشتەیی یا ئسرارا هەمفکربوونا یێن دن ژ بۆ تشتا ئەم هەر یەک ئیدا دکن گەردوونی یە» (زەرلل 2005، ر. 173) پێناسە دکە. ژ روانگەیەکە پەرفۆرماتیڤ، ئیدایێن سیاسی یێن نۆرماتیڤ ختابی کەسێن دن دکن، ختابی ئەو راستی ئان هیمێن وەک هەبن تێن قەبوولکرن ناکن.

ئەڤ دیتن، گەلەک ئیدەئالێن رۆناکبیریێ —مینا ئازادی، خوەسەری و ئەدالەت— نوو دکە، لێ ب ئاوایەکی ژی پێشقەبوولێن مەتافزیک ئێن رۆناکبیریێ یێن دەرهەق ئاقل، پێشڤەچوون و خوەزایا مرۆڤی رەد دکە. ژ دێڤلا کو ڤان ئیدەئالان بسپێرن هن دیاردەیێن مەتافزیک، ئەڤ نێرینا نوو، ڤان ئیدەئالێن وها دبینن کو مرۆڤ وان دپەژرینن و هەول ددن وان ب ریا پراتیک و موخایلەیێ شێنبەر بکن. هەر چقاس گەلەک ئیدەئالێن قەدیم و مۆدەرن ئێن سیاسەتێ خوە دسپارتن پێشقەبوولێن دەرهەق خوەزایا رەئالتەیێ ئان ئا مرۆڤان، فەلسەفەیێن سیاسەتێ یێن هەڤچاخ، ب گشتی، مینا بێیی کو راستیێن گەردوونی ئان ئەبەدی هەبن دشخولن. هن کەس دبە کو ڤێ رەوشێ وەک ئامادەبوونا ژ بۆ نهیلیزم، کێفیتی ئان ئەملاندنا هێزا قەبە ببینن. ئالتەرناتیڤا پەرفۆرماتیڤ تەخەیولکرن و هەولدانا ب ریا پێشڤەدیتن، داخوازکرن، و قانهکرنا کەسێن دن ئە ژ بۆ ئافراندنا جیهانەکە چێتر. گەر هەقیقەتەکە مەتافزیک کو مرۆڤایەتی خوەدی روومەت و قەدرەکە ئەبەدی یە تونەبە ژی، مرۆڤ دکارن وەک کو ئەڤ راست بە تەڤبگەرن دا کو جیهانەکە وها بافرینن، کو تێ دە مرۆڤایەتی خوەدی روومەت و قەدرەکە ئەبەدی بە.

فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست ئا پەرفۆرماتیڤ، مینا فەمنیزما لیبەرال، ئیدەئالێن رۆناکبیریێ دپەژرینە، لێ دەرهەق هیمێن وێ دە ب گومان ئە. مینا کو زەرلل ب ئاوایێ پەرفۆرماتیڤ تێگەها ئازادیێ ژ نوو ڤە ساز دکە، دروجللا جۆرنەلل، فکرێن ئۆتۆنۆمی، روومەت و کەسانەتیێ ب کاپاسیتەیەکە نوو یا پەرفۆرماتیف جارەکە دن ب دەست دخە، لێ نە وەک دیاردەیێن ئەخلاقی کو ل بەندێ نە بێن کشفکرن، تەتبیقکرن ئان پێکانین، بێتر وەک ئیدەلائێن کو مرۆڤ وان ئارەزوو دکن.

فەمنیستێن پەرفۆرماتیڤ، لگەل کو تەئۆریزەکرنا پاش-دامەزرێنەر ب کار تینن، دەما دۆر تێ سەر فکرینا ل سەر سیاسەتا دەمۆکراتیک، ئیهتلافێن کوور دەردکەڤە ل سەر پرسا کا گەلۆ «تێ چ مانەیێ پێکانینا مەکانێن گشتەیی و پێکانینا سیاسەتا دەمۆکراتیک» (دەتز 2003، 419). تەئۆریسیەن، ل سەر ڤان پرسان دبن دو کۆم: تەکلیهەڤ و ئاگۆنستیک. تەئۆریسیەنێن تێکلیهەڤبوونێ (و.م.، بەنهابب 1992، 1996؛ بەنهابب و جۆرنەلل 1987؛ فراسەر 1989؛ یۆئونگ 1990، 1997، 2000)،

بەرێ وان بەر ب تەئۆریا دەمۆکراسیا بیهتیاد ڤە یە، ل ئالیێ دن تەئۆریسیەنێن ئاگۆنستیک (ئە.گ.، مۆئوففە 1992، 1993، 1999، 2000؛ هۆنگ 1995؛ زارەک 2001) د وێ تاتێلێ دە نە کو تەئۆریسیەنێن دەمۆکراتیک ئێن ل سەر کۆنسەنسووسێ هوور دبن دکارن نیقاشێ بقەدینن و بێتر ل سەر پراتی، ئیهتلاف و د سیاسەتێ دە پێشبازیا بێداوی هوور ببن.

جوداتی ژ خوەندنێن جودا یێن فلۆزۆفا هەری زێدە ئیلهام دایە تەئۆریا سیاسەتا پەرفۆرماتیڤ، هانناهـ ئارەندت دەردکەڤە، ئان بەلکی ژی جوداتی دبە سەدەما خوەندنێن جودا. یانێ، فکرێن ئارەندتێ یێن دەرهەق ئاخافتن و کریارا ل قادا گشتەیی، مانەیا پراتیێ، ئاوایێن کو مرۆڤ دکارن های ژ خوە ببن. ب قەولێ بۆننە هۆنگ، پێشەنگێ مۆدەلا ئاگۆنستیک،

ب تایبەتی تەئۆریسیەنێن سیاسەتێ و فەمنیستان، دەمەکە درێژ ژ بەر رەهەندێن ئاگۆنستیک ئێن سیاسەتا وێ رەخنە ل ئارەندتێ گرتن، و ئاگۆنیزم وەک پراتیکەکە ماسکولین، قەهرەمانیهەز، ب شدەت، رەقابەتهەز، (تەنێ) ئەستەتیک، ئان بێژە نەبێژە تاکەکەسپەرەست ئیتهام کرن. ل گۆر ڤان تەئۆریسیەنان، مەفهووما فەمنیزمەکە ئاگۆنستیک دکارە، ب ئیهتمالا هەری باش، د وارێ تێگەهان دە ناکۆکیەک بە، ب ئیهتمالا هەری خراب، فکرەکە تەڤلهەڤ و بەلکی ب تالووکە بە. روانگەیا وان ژ ئالیێ سەیلا بەنهابب ڤە ب کاریگەری تێ تەییدکرن کو، ب رێزەنڤیسێن خورت ئێن ڤێ داویێ، هەول ددە ئاگۆنیزمێ ژ فکرا ئارەندتێ دەرخینە و وێ ژ بۆ فەمنیزمێ خلاس بکە (هۆنگ 1995، 156)

تەئۆریسیەنێن تێکلیهەڤیێ، د وێ مەیلێ دە نە د ناڤ هەموو جوداتی و پرسێن دەرهەق نەبوونا پالپشتێن دامەزرێنەر دە ل ریان بگەرن کو ل سەر مەسەلەیێن هەڤپار بگهێژن لهەڤکرنەکێ. ئەڤ، د تەئۆریا دەمۆکراتیک ئا فەمنیست دە خویا دکە، بەلکی هەری باش ب ریا خەباتێن سەیلا بەنهابب (بەنهابب 1992، 1996) تێ زانین، کو ب گرانی ئیلهام ژ خوەندنێن نە-ئاگۆنستیک ئێن ئارەندت و بەرهەمێن تەئۆریسیەنێ رەخنەیی یێ ئالمان، ژۊرگەن هابەرماس گرتیە. خەباتێن بەنهاببێ، نە تەنێ تەئۆریسیەنێن فەمنیست، تەئۆریسیەنێن دەمۆکراسیێ ژی تێرا خوە مژوول دکە.

ئەڤ پاراگراف، ئارمانجا وێ یا د فەلسەفەیا سیاسەتێ دە زەلال دکە: رەوشەکە وها کو هەموو کەسێن ژێ باندۆر دگرن ژێ رازی بن. وها دبێژە، دکارە بێ گۆتن تەنێ ئەو نۆرم (یانێ، قائیدەیێن گشتی یێن کریار و نیزامنامەیێن سازوومانی) کو هەموو کەسێن دکەڤن بن باندۆرا ئەنجامێن وان وێ ل سەر هەمفکر بن، وێ دەرباس ببن (یانێ، ژ ئالیێ ئەخلاقی ڤە زەرووری بن)، گەر د ئەنجاما پێڤاژۆیەکە مزاکەرەیێ دە ل سەر ڤان تایبەتیان ئەڤ لهەڤکرن پێک وەرە: 1) بەشداربوونا د مزاکەرەیەکە وها دە ب نۆرمێن وەکهەڤی و سیمەتریێ بێ برێڤەبرن؛ گش خوەدی هەمان دەرفەتێ بن کو بپەیڤن، بپرسن، لێ بپرسن و نیقاش بدن دەستپێکرن؛ 2) گش خوەدی ماف بن کو مژارێن ئاخافتنێ یێ دیارکری بدن بەر پرسان؛ و 3) گش خوەدی ماف بن کو هەموو قائیدەیێن پێڤاژۆیا گۆتارێ و رێبازێن کو ئەڤ تێن تەتبیقکرن ئان پێکانین بدن نیقاشکرن (بەنهابب 1996، 70).

بەنهابب، ل سەر شۆپا هابەرماس، دبێژە، هن شەرت دڤێ بێن بجیئانین دا کو ئەندامێن جڤاتەکە پۆلتیک بگهێژن ئەنجامێن دەمۆکراتیک، یانێ رێباز دڤێ ژ مزاکەرەیێ رە ڤەکری بن. هن کەس مزاکەرەیێ وەک بابەتەکە گەنگەشەکرنا ماقوول دبینن؛ یێن دن وێ زێدە دەرهەق ئاقل و گەنگەشەیێ دە نابینن، بێتر وەک پێڤاژۆیەکە ڤەکری یا خەباتا د ناڤ ئالتەرناتیڤان دە دبینن (مجافەئە 2004.)

تەئۆریسیەنێن مەیلا وان بەر ب مۆدەلا تێکلهەڤیێ ڤە، گش نە ئامادە نە تەئۆریا مزاکەرەیێ زوو ب زوو بپەژرینن. کتێبا پێشەنگ ئا ئرس یۆئونگ ئەدالەت و سیاسەتا جوداتیێ¹⁴ و چەندین بەرهەمێن وێ یێن دن ب باندۆر بوون و ل ناڤ جڤاتێن فەمنیست ئێن تەئۆریێ رە ئەلاقەدەر دەربارێ ئانگاشتێن تەئۆریا مزاکەرەیێ دە بوون سەدەما تەرەدودەکە مەزن. ل جیێ کو بەنهابب باوەر بوو کو شەرت و مەرج دکارە رێ بدە کو هەر کەسێ ئەلاقەدەر دەنگێ وان د مزاکەرەیان دە بکاربە هەبە، یۆئونگ دەست نیشان کر کو ئەو ئێن ژ مێژ ڤە هاتنە بێدەنگکرن، ژ بۆ وان زەهمەت ئە کو دەنگێ خوە بدن بهیستن ئان کەس گوهـ بدە دەنگێ وان.

یۆئونگ ب گومان ئە دەرهەقێ ئانگاشتێن تەئۆریا دەمۆکراسیێ دە کو پێڤاژۆیێن مزاکەرەیا دەمۆکراتیک دکارە بگهێژە ئەنجامێن وها کو هەر کەس بکاربە بپەژرینە (یۆئونگ 1990، 1997). یۆئونگ، لگەل نانجی فراسەر (فراسەر 1989) و یێن دن، ئەندیشە دکە کو د پێڤاژۆیا گەهشتنا کۆنسەنسووسێ دە، دەنگێن ژنان ئێن بێتەجروبە و یێن دن کو هاتنە مارژینالکرن وێ ل دەرڤە بێن هشتن. رەخنەیێن یۆئونگ پر قانهکەر بوون و کر کو نفشەکە فیلۆزۆفێن سیاسەتا فەمنیست ب ئیهتیاد بن ل هەمبەری تەئۆریا مزاکەرەیا دەمۆکراتیک. ل شوونا دەمۆکراسیا مزاکەرەیێ، د نیڤێ سالێن 1990ی دە، یۆئونگ تەئۆریا دەمۆکراسیا راگهینەر پێشنیاز کر، ب هێڤیا کو ژ ئیفادەیا راسیۆنەل ئا تەئۆریا مزاکەرەیا دەمۆکراتیک وێدەتر، ژ تێگەهەکە مزاکەرەیێ رە جی ڤەکە کو ژ ئاموورێن ئیفادەکرنێ رە ڤەکری بە. یۆئونگ ئەندیشە دکر کو مزاکەرەیا هابەرماس پێناسە دکر، پر زێدە خوە دسپارت مانتقێ و ئاوایێن راگهاندنێ کو ژنان و مرۆڤێن ب رەنگ دەملاندن، مینا «سلاڤکرن، رەتۆریک و چیرۆکبێژی، ل دەرڤە دهشت.» یۆئونگ دگۆت، ئەڤ شێوازێن ئالتەرناتیڤ ئێن راگهاندنێ، ژ تەئۆریەکە دەمۆکراتیکتر، راگهانەرتر رە دکارن ببن بنگەهـ. د کتێبا خوە یا داوی، هەواندن و دەمۆکراسی¹⁵ (یۆئونگ 2000) دە، یۆئونگ، ب ئەشکەرەیی بەر ب پەژراندنا تەئۆریا مزاکەرەیێ ب خوە چووبوو، ژ بەر کو تێ دە ئەو رێ دیتبوون کو دکارە ژ نوو ڤە بێ سازکرن دا کو دەنگ بدە ئەو ئێن هاتنە مارژینالکرن. تەئۆریا فەمنیست ئا دەمۆکراتیک ئا نووتر، ب ئاوایەکی ئەرێنیتر ب تەئۆریا مزاکەرەیێ رە مژوول دبە. (بنر. مجافەئە و سنیدەر 2007.)

ل جیێ کو فەمنیستێن لیبەرال ئێن ژ ژۆهن راولس ئیلهام دگرتن و فەمنیستێن دەمۆکراتیک ئێن ژ ژۊرگەن هابەرماس و/ئان ژۆهن دەوەی ئیلهام دگرتن، ب هێڤیا مزاکەرەیێن دەمۆکراتیک بکاربە رێ ل بەر لهەڤکرنێن دەمۆکراتیک ڤەکە، فەمنیستێن ئاگۆنستیک ب ئیهتیاد بوون ل هەمبەری کۆنسەنسووسێ، ب سەدەم کو د خوەزایا خوە دە نە دەمۆکراتیک ئە. فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست ئا ئاگۆنستیک، ژ نەریتێن فەمنیست و فەلسەفی یا پارزەمینا پاشبنیادگەر تێ. ژ مارکسیزمێ، هێڤیا جڤاکەکە خوەدی وەکهەڤیا رادیکالتر وەردگرە. ژ فەلسەفەیا هەڤچاخ ئا پارزەمینێ، مەفهوومێن کردەییتیێ و پشتهەڤگرتنێ وەردگرە، ب سەدەم کو نەرم و ئینشاکری نە. لگەل رامانا پۆستمۆدەرن، مەفهوومێن ئەخلاقی ئان هەقیقەت ئان پالپشتێن دامەزرێنەر ئێن سیاسی یێن کەڤن رەد دکە

(زارەک 2001). ئانگاشتا وێ یا سەرەکە ئەو ئە کو تێکۆشینا فەمنیست، مینا تێکۆشنێن دن ئێن ژ بۆ ئەدالەتا جڤاکی، وەک پێشبازیەکە بێداوی ب سیاسەتێ رە مژوول دبە. نێرینێن ئاگۆنستیک، خوەزایا سیاسەتێ ب خوە بیهتلاف دبینن، کو شەرێن ژ بۆ دەستهلاتداری و هەگەمۆنیایێ پەیورێن سەرەکە یێن تێکۆشینا دەمۆکراتیک ئن. ئالیگرێن سیاسەتا ئاگۆنستیک ئەندیشە دکن کو کۆنسەنسووسا کو تەئۆریسیەنێن دەمۆکراسیێ ل دوو نە (ل ژۆر هات نیقاشکرن) وێ ب ریا بێدەنگکرنا تێکۆشینێن نوو رێ ل بەر تەپساندن ئان بێئەدالەتیێ ڤەکە. ب قەولێ جهانتال مۆئوففە، «دڤێ ئەم قەبوول بکن، هەر کۆنسەنسووس، ژ بۆ ئیستکرارا دەستهلاتداریێ، وەک ئەنجامەکە دەمکی یا هەگەمۆنیایەکە دەمکی پەیدا دبە، و هەر تم هن شێوازێن ڤەدەرکرنێ مەشروو دکە» (مۆئوففە 2000، 104).

ل ئالیەکی تەئۆریسیەنێن تێکلیهەڤیێ ل وان رێ و رێبازان دگەریان کو مرۆڤ هەق ژ راگهاندن و مزاکەرەیا ب ئاوایەکی سیستەماتیک هاتیە خراکرن دەرکەڤن، ل ئالیەکی دەتز دەست نیشان دکە، ئاگۆنیست ژ ڤێ پرۆژەیێ درەڤن، ژ بەر کو ئەو سیاسەتێ «د ئەسلێ خوە دە وەک پراتیکەکە ئافراندن، ژنووڤەهلبەرین، ڤەگوهەرین و بسەرهەڤڤەکرنێ فام دکن. ب ئاوایەکی بەسیت بێژن، فەمنیستێن تێکلیهەڤیێ، ل سەر شەرتێن ڤەدەرکرنێ دسەکنن، کو ئازادبوونا کردەیێ ل قادا گشتەیی یا هەڤباندۆریا راگهینەر تەئۆریزە بکن؛ فەمنیستێن ئاگۆنستیک پێڤاژۆیێن ئازادکەر ژ هەڤ دخن کو کشف بکن کا کردە ب ریا ڤەدەرکرنێن سیاسی چاوا هم تێ هلبەراندن هم ژی ل هەمبەری وان پۆزیسیۆن دگرە» (دەتز 2003، 422).

خەباتێن نوو یێن د تەئۆریا دەمۆکراتیک و خوەندنێن نوو یێن فەلسەفەیا ئارەندت، هێڤیەکێ ددن کو ژ دابەشبوونا تێکلیهەڤی/ئاگۆنستیک ئا د سیاسەتا فەمنیست ئا پەرفۆرماتیڤ دە وێدەتر بچن (بارکەر و یێن دن 2012). پرۆسەدورالیزما بەنهابب، ب مزاکەرەیێن بێتر هەست-بارکری تێ دەرباسکرن (کرائوسە 2008؛ هۆوارد 2017). ژ دێڤلا تەڤگەرا راسیۆنەل ئا پاش-ڤە-و-پێش ڤە یا گەنگەشەیا مانتقی، تەئۆریسیەن، ئاخافتنا مزاکەرەیێ ئێدی وەک ئاوایێن سازکرنا کردەیێ، هوکمدایینا بێیی راستیێن بەرێ-سێوراندی و پرۆژەیێن نوو یێن سیاسی یێن ب ئاوایەکی پەرفۆرماتیڤ هاتنە ئافراندن دبینن.

ب کورتاسی، فەلسەفەیا سیاسەتا فەمنیست، قادەکە رامانێ یێ کو هێ ژی دگوهەرە و گەلەک تشت هەیە پێشکێشی فەلسەفەیا سیاسەتێ بکە. د بیست سالێن داوی دە، هەر تم نە قانهکەر بە ژی، ئیترازێن وێ فیلۆزۆفێن شیپا مەزن مەجبوور کر کو ل سەر بسەکنن، و د تەئۆریزەکرنا سیاسەتێ دە باندۆرا وێ خورتتر بوو. و د گەشەدانێن خوە یێن نووترین دە وائاد دکە کو وێ هێ پێشتر بچە.

1^ تهە دالەجتج ئۆف سەخ

2^ سەخوئال پۆلتجس

3^ سستەرهۆئۆد ئس پۆوەر

4^ ئائنئت ئ ئا وۆمان؟

5^ ستروجتورال ترانسفۆرماتۆن ئۆف تهە پوبلج سپهەرە

6^ تهەئۆری ئۆف ژوستجە

7^ پۆلتجال لبەرالسم

8^ جۆنتراجت & دۆمناتۆن

9^ ئائنئت ئ ئا وۆمان؟: بلاجک وۆمەن ئاند فەمنسم

10^ «دەمارگنالزنگ تهە ئنتەرسەجتۆن ئۆف راجە ئاند سەخ: ئا بلاجک فەمنست جرتقوئە ئۆف ئانتدسجرمناتۆن دۆجترنە، فەمنست تهەئۆری ئاند ئانتراجست پراجتجە»

11^ بلاجک فەمنست تهۆئوگهت: کنۆولەدگە، جۆنسجۆئوسنەسس ئاند تهە پۆلتجس ئۆف ئەمپۆوەرمەنت

12^ وۆمەن، راجە، ئاند جلاسس

13^ تهە ئالجهەمی ئۆف راجە ئاند رگهتس

14^ ژوستجە ئاند تهە پۆلتجس ئۆف دففەرەنجە

15^ ئنجلوسۆن ئاند دەمۆجراجی

مادەیێن تێکلدار

کریارا ئەرێنیکەر | ئارەندت، هانناهـ | دەمۆکراسی | دەوەی، ژۆهن: سیاسەتا فەلسەفەیێ | وەکهەڤی | ئیستسمارکرن | فەلسەفەیا فەمنیست | فەلسەفەیا فەمنیست: ئەتیک | فەلسەفەیا فەمنیست: فەلسەفەیا هقووقا فەمنیست | فەلسەفەیا فەمنیست: دیرۆکا فەلسەفەیێ | فەلسەفەیا فەمنیست: روانگەیێن دەرهەقێ ئۆتۆنۆمیێ دە | فەلسەفەیا فەمنیست: روانگەیێن دەرهەقێ دەستهلاداریێ دە | فەلسەفەیا فەمنیست: روانگەیێن دەرهەقێ خوە دە | گلۆبالیزاسیۆن | هابەرماس، ژۊرگەن | هۆمۆسەکسوئەلی | سیاسەتا ناسنامەیێ | مافێن زاگۆنی | لیبەرالیزم | تەمسیلیەت، سیاسی

چاڤکانی

ئاببەی، روتهـ، 2011. تهە رەتورن ئۆف فەمنست لبەرالسم، دورهام، ئوک: ئاجومەن پوبلسهنگ.

ئاجکەرلی، برۆئۆکە، 2000. پۆلتجال تهەئۆری ئاند فەمنست سۆجال جرتجسم، جامبردگە: جامبردگە ئونڤەرستی پرەسس.

ئاجکەرلی، برۆئۆکە، ئاند سوسان ئۆکن، 1999. «فەمنست سۆجال جرتجسم ئاند تهە ئنتەرناتۆنال مۆڤەمەنت فۆر وۆمەنئس رگهتس ئاس هومان رگهتس،» ئن دەمۆجراجیئس ئەدگەس، ئ. سهاپرۆ، ج. هاجکەر-جۆردۆن (ئەدس.)، جامبردگە: جامبردگە ئونڤەرستی پرەسس، پپ. 134–62.

ئاهمەد، سارا، 2000. سترانگە ئەنجۆئونتەرس: ئەمبۆدەد ئۆتهەرس ئن پۆست- جۆلۆنالتی. نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 2010. تهە پرۆمسە ئۆف هاپپنەسس، دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2014. وللفول سوبژەجتس، دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2015. تهە جولتورال پۆلتجس ئۆف ئەمۆتۆن، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 2017. لڤنگ ئا فەمنست لفە. دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس. ئالجۆفف، لندا م.، 2006. ڤسبلە ئدەنتتەس: راجە، گەندەر، ئاند تهە سەلف،

ئۆخفۆرد: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

ئالەخاندەر، م. ژاجقوئ، 2005. پەداگۆگەس ئۆف جرۆسسنگ: مەدتاتۆنس ئۆن فەمنسم، سەخوئال پۆلتجس، مەمۆری، ئاند تهە ساجرەد، دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

ئاللەن، ئامی، 2007. تهە پۆلتجس ئۆف ئۆئور سەلڤەس: پۆوەر، ئائوتۆنۆمی، ئاند گەندەر ئن جۆنتەمپۆراری جرتجال تهەئۆری، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس.

ئانکەر، ئەلزابەتهـ، 2014. ئۆرگەس ئۆف فەئەلنگ: مەلۆدراما ئاند تهە پۆلتجس ئۆف فەئەلنگ، دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

ئانزالدووئا، گلۆرا، 1987. بۆردەرلاندس/لا فرۆنتەرا: تهە نەو مەستزا، سان فرانجسجۆ: ئائونت لوتە فۆئونداتۆن بۆئۆکس.

بارکەر، دەرەک، داڤد مجڤەر، ئاند نۆëللە مجافەئە، (ئەدس.)، 2012.

دەمۆجراتزنگ دەلبەراتۆن: ئا پۆلتجال تهەئۆری ئانتهۆلۆگی، دایتۆن: کەتتەرنگ فۆئونداتۆن پرەسس.

بەلترáن، جرستنا، 2010. تهە ترۆئوبلە وتهـ ئونتی: لاتنۆ پۆلتجس ئاند تهە جرەئاتۆن ئۆف ئدەنتتی، ئۆخفۆرد: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2009. «گۆئنگ پوبلج: هانناهـ ئارەندت، ئممگرانت ئاجتۆن، ئاند تهە سپاجە ئۆف ئاپپەئارانجە.» پۆلتجال تهەئۆری، 37(5): پپ. 595–622.

بەنهابب، سەیلا، 1992. ستوئاتنگ تهە سەلف: گەندەر، جۆممونتی، ئاند پۆستمۆدەرنسم ئن جۆنتەمپۆراری ئەتهجس، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 1996. دەمۆجراجی ئاند دففەرەنجە: جۆنتەستنگ تهە بۆئوندارەس ئۆف تهە پۆلتجال، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2002. تهە جلائمس ئۆف جولتورە: ئەقوئالتی ئاند دڤەرستی ئن تهە گلۆبال ئەرا، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2008. ئانۆتهەر جۆسمۆپۆلتانسم، ئۆخفۆرد: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس. بەنهابب، سەیلا، ژودتهـ بوتلەر، دروجللا جۆرنەلل، ئاند نانجی فراسەر، 1995.

فەمنست جۆنتەنتۆنس: ئا پهلۆسۆپهجال ئەخجهانگە، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

بەنهابب، سەیلا، ئاند دروجللا جۆرنەلل، 1987. فەمنسم ئاس جرتقوئە: ئۆن تهە پۆلتجس ئۆف گەندەر، مننەئاپۆلس: ئونڤەرستی ئۆف مننەسۆتا پرەسس.

بەرلانت، لائورەن، 2011. جروئەل ئۆپتمسم، دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس. برۆون، وەندی، 1988. مانهۆئۆد ئاند پۆلتجس: ئا فەمنیست رەئادنگ ئن

پۆلتجال تهەئۆری، تۆتۆوا: رۆومان & ئاللەنهەلد.

–––، 1995. ستاتەس ئۆف ئنژوری، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1997. «تهە ئمپۆسسبلتی ئۆف وۆمەنئس ستودەس،» دففەرەنجەس، 9: 79– 101.

–––، 2000، «رگهتس ئاس پارادۆخەس،» جۆنستەللاتۆنس، 7: 230–41.

–––، 2005. ئەدگەوۆرک: جرتجال ئەسسایس ئۆن کنۆولەدگە ئاند پۆلتجس،

پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2015. ئوندۆئنگ تهە دەمۆس: نەئۆلبەرالسمئس ستەئالتهـ رەڤۆلوتۆن، نەو یۆرک: زۆنە بۆئۆکس.

بوتلەر، ژودتهـ، 1990. گەندەر ترۆئوبلە: فەمنسم ئاند تهە سوبڤەرسۆن ئۆف ئدەنتتی، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 1993. بۆدەس تهات ماتتەر: ئۆن تهە دسجورسڤە لمتس ئۆف «سەخ،» نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 1995. «جۆنتنگەنت فۆئونداتۆنس: فەمنسم ئاند تهە قوئەستۆن ئۆف ‘پۆستمۆدەرنسمئ،» ئن بەنهابب ئەت ئال. 1995، پپ. 35–58.

–––، 1997ا. تهە پسیجهج لفە ئۆف پۆوەر: تهەئۆرەس ئن سوبژەجتۆن، ستانفۆرد: ستانفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1997ب. ئەخجتابلە سپەئەجهـ: ئا پۆلتجس ئۆف تهە پەرفۆرماتڤە، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 2000. «رەستاگنگ تهە ئونڤەرسال: هەگەمۆنی ئاند تهە لمتس ئۆف فۆرمالسم،» ئن جۆنتنگەنجی، هەگەمۆنی، ئونڤەرسالتی: جۆنتەمپۆراری دالۆگوئەس ئۆن تهە لەفت، ژ. بوتلەر، ئە. لاجلاو، س. žئžئەک (ئەدس.)، پپ. 11–

43. لۆندۆن: ڤەرسۆ.

–––، 2004. پرەجارۆئوس لفە: تهە پۆوەرس ئۆف مۆئورننگ ئاند ڤۆلەنجە، نەو یۆرک: ڤەرسۆ.

–––، 2015. نۆتەس تۆوارد ئا پەرفۆرماتڤە تهەئۆری ئۆف ئاسسەمبلی، جامبردگە، ماسس.: هارڤارد ئونڤەرستی پرەسس.

بوتلەر، ژودتهـ، ئاند ژۆئان واللاجهـ سجۆتت، 1992. فەمنستس تهەئۆرزە تهە پۆلتجال، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

بوتلەر، ژودتهـ، ئاند گایاتر جهاکراڤۆرتی سپڤاک، 2007. وهۆ سنگس تهە ناتۆن ستاتە؟ لانگوئاگە، پۆلتجس، بەلۆنگنگ، جالجوتتا: سەئاگولل بۆئۆکس.

جارلسۆن، لجا، 2010. تهە فاجەس ئۆف ئنتەللەجتوئال دسابلتی: پهلۆسۆپهجال رەفلەجتۆنس، بلۆئۆمنگتۆن: ئندانا ئونڤەرستی پرەسس.

جارلسۆن، لجا، ئاند ئەڤا کتتای، 2010. جۆگنتڤە دسابلتی ئاند ئتس جهاللەنگە تۆ مۆرال پهلۆسۆپهی، مالدەن، ما: ولەی بلاجکوەلل.

جاڤارەرۆ، ئادرانا، 2005. فۆر مۆرە تهان ئۆنە ڤۆئجە: تۆوارد ئا پهلۆسۆپهی

ئۆف ڤۆجال ئەخپرەسسۆن، ستانفۆرد: ستانفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2016. ئنجلناتۆنس: ئا جرتقوئە ئۆف رەجتتودە، ستانفۆرد: ستانفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

جۆللنس، پاترجا هلل، 2000. بلاجک فەمنست تهۆئوگهت: کنۆولەدگە، جۆنسجۆئوسنەسس ئاند تهە پۆلتجس ئۆف ئەمپۆوەرمەنت، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 2005. بلاجک سەخوئال پۆلتجس: ئافرجان ئامەرجانس، گەندەر، ئاند تهە نەو راجسم، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

جۆرنەلل، دروجللا، 1998. ئات تهە هەئارت ئۆف فرەئەدۆم: فەمنسم، سەخ، ئاند ئەقوئالتی، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2003. «ئائوتۆنۆمی رە-ئماگنەد،» ژۆئورنال فۆر تهە پسیجهۆئانالیسس ئۆف جولتورە ئاند سۆجەتی، 8(1): 144–149.

–––، 2007. مۆرال ئماگەس ئۆف فرەئەدۆم، لانهام، مد: رۆومان & لتتلەفەلد.

جرەنسهاو، کمبەرلە، 1989. «دەمارگنالزنگ تهە ئنتەرسەجتۆن ئۆف راجە ئاند سەخ،» ئونڤەرستی ئۆف جهجاگۆ لەگال فۆروم، پپ. 139–167.

جرتجهلەی، سمۆن، ئاند جهانتال مۆئوففە، 1996. دەجۆنستروجتۆن ئاند پراگماتسم، لۆندۆن ؛ نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

جودد، ئانن ئە.، 2006. ئانالیزنگ ئۆپپرەسسۆن، ئۆخفۆرد: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2012. «رەسستانجە ئس (نۆت) فوتلە: فەمنسمئس جۆنتربوتۆن تۆ پۆلتجال پهلۆسۆپهی،» ئن ئۆئوت فرۆم تهە سهادۆوس، ئانتا سوپەرسۆن ئاند سهارۆن جراسنۆو (ئەدس.). ئۆخفۆرد: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس، پپ. 15–31.

دالی، ماری، 1985. بەیۆند گۆد تهە فاتهەر: تۆوارد ئا پهلۆسۆپهی ئۆف وۆمەنئس لبەراتۆن، بۆستۆن: بەئاجۆن پرەسس.

–––، 1990. گین/ئەجۆلۆگی: تهە مەتائەتهجس ئۆف رادجال فەمنسم، بۆستۆن: بەئاجۆن پرەسس.

داڤس، ئانگەلا، 1981. وۆمەن، راجە، ئاند جلاسس، نەو یۆرک: راندۆم هۆئوسە.

–––، 2016. فرەئەدۆم ئس ئا جۆنستانت ستروگگلە، جهجاگۆ: هایمارکەت بۆئۆکس. دەئان، ژۆد، 1996. سۆلدارتی ئۆف سترانگەرس: فەمنسم ئافتەر ئدەنتتی

پۆلتجس، بەرکەلەی: ئونڤەرستی ئۆف جالفۆرنا پرەسس.

–––، 2009. دەمۆجراجی ئاند ئۆتهەر نەئۆلیبەرال فانتاسەس: جۆممونجاتڤە جاپتالسم ئاند لەفت پۆلتجس، دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

دەتز، ماری گ.، 1985. «جتزەنسهپ وتهـ ئا فەمنست فاجە: تهە پرۆبلەم وتهـ ماتەرنال تهنکنگ،» پۆلتجال تهەئۆری، 13: 19–38.

–––، 1987. «جۆنتەخت ئس ئالل: فەمنسم ئاند تهەئۆرەس ئۆف جتزەنسهپ،»

دائەدالوس، 116: 1–24.

–––، 2002. تورننگ ئۆپەراتۆنس: فەمنسم، ئارەندت، ئاند پۆلتجس، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 2003. «جوررەنت جۆنترۆڤەرسەس ئن فەمنیست تهەئۆری،» ئاننوئال رەڤەو ئۆف پۆلتجال سجەنجە، 6: 399–431.

فنەمان، مارتها، 2013. تهە ڤولنەرابلە سوبژەجت: ئانجهۆرنگ ئەقوئالتی ئن تهە هومان جۆندتۆن، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

فرەستۆنە، سهولامتهـ، 1971. تهە دالەجتج ئۆف سەخ: تهە جاسە فۆر فەمنست رەڤۆلوتۆن، رەڤسەد ئەدتۆن، نەو یۆرک: بانتام بۆئۆکس.

فراسەر، نانجی، 1989. ئونرولی پراجتجەس: پۆوەر، دسجۆئورسە، ئاند گەندەر ئن جۆنتەمپۆراری سۆجال تهەئۆری، مننەئاپۆلس: ئونڤەرستی ئۆف مننەسۆتا پرەسس.

–––، 2009. سجالەس ئۆف ژوستجە : رەئماگننگ پۆلتجال سپاجە ئن ئا گلۆبالزنگ وۆرلد، نەو یۆرک : جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2013. فۆرتونەس ئۆف فەمنسم : فرۆم ستاتە-ماناگەد جاپتالسم تۆ نەئۆلیبەرال جرسس، نەو یۆرک: ڤەرسۆ.

فوسس، دانا، 1989. ئەسسەنتاللی سپەئاکنگ: فەمنسم، ناتورە & دففەرەنجە، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

گارری، ئانن، سەرەنە ژ. کهادەر، ئاند ئالسۆن ستۆنە (ئەدس.)، 2017. تهە رۆئوتلەدگە جۆمپانۆن تۆ فەمنست پهلۆسۆپهی، نەو یۆرک، لۆندۆن: رۆئوتلەدگە.

گللگان، جارۆل، 1982. ئن ئا دففەرەنت ڤۆئجە: پسیجهۆلۆگجال تهەئۆری ئاند وۆمەنئس دەڤەلۆپمەنت، جامبردگە: هارڤارد ئونڤەرستی پرەسس.

گۆئولد، جارۆل ج.، 2004. گلۆبالزنگ دەمۆجراجی ئاند هومان رگهتس، جامبردگە: جامبردگە ئونڤەرستی پرەسس.

گرەوال، ئندەرپال، 2005. ترانسناتۆنال ئامەرجا : فەمنسم، داسپۆراس، نەئۆلبەرالسم، دورهام : دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

گرۆسز، ئەلزابەتهـ، 1994. ڤۆلاتلە بۆدەس: تۆوارد ئا جۆرپۆرەئال فەمنسم، ئنداناپۆلس: ئندانا ئونڤەرستی پرەسس.

هابەرماس، ژۊرگەن، 1975. لەگتماتۆن جرسس، بۆستۆن: بەئاجۆن پرەسس.

–––، 1989. تهە ستروجتورال ترانسفۆرماتۆن ئۆف تهە پوبلج سپهەرە: ئان ئنقوئری ئنتۆ ئا جاتەگۆری ئۆف بۆئورگەئۆس سۆجەتی، ستودەس ئن جۆنتەمپۆراری گەرمان سۆجال تهۆئوگهت، جامبردگە: مت پرەسس.

هاگان، فرانک ئە.، ئاند مارڤن ب. سوسسمان، 1988. دەڤانجە ئاند تهە فاملی، مارراگە & فاملی رەڤەو (ڤۆلومە 12، نۆ. 1/2)، نەو یۆرک: هاوۆرتهـ پرەسس.

هالل، جهەریل، 2005. تهە ترۆئوبلە وتهـ پاسسۆن: پۆلتجال تهەئۆری بەیۆند تهە رەئگن ئۆف رەئاسۆن، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

هەلد، ڤرگنا، 1995. ژوستجە ئاند جارە : ئەسسەنتال رەئادنگس ئن فەمنست ئەتهجس، بۆئولدەر، جۆلۆ.: وەستڤەو پرەسس.

هرسجهمانن، نانجی ژ.، 2002. تهە سوبژەجت ئۆف لبەرتی: تۆوارد ئا فەمنست تهەئۆری ئۆف فرەئەدۆم، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2008. گەندەر، جلاسس، ئاند فرەئەدۆم ئن مۆدەرن پۆلتجال تهەئۆری، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

هۆنگ، بۆننە، 1993. پۆلتجال تهەئۆری ئاند تهە دسپلاجەمەنت ئۆف پۆلتجس، ئتهاجا: جۆرنەلل ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1995. فەمنست ئنتەرپرەتاتۆنس ئۆف هانناهـ ئارەندت، ئونڤەرستی پارک: پەننسیلڤانا ستاتە ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2001. دەمۆجراجی ئاند تهە فۆرەئگنەر، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2009. ئەمەرگەنجی پۆلتجس: پارادۆخ، لاو، دەمۆجراجی، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2011. «ئسمەنەئس فۆرجەد جهۆئجە: ساجرفجە ئاند سۆرۆرتی ئن سۆپهۆجلەسئ ئانتگۆنە» ئن ئارەتهوسا، 44(1): 29–68.

–––، 2013. ئانتگۆنە ئنتەرروپتەد، لۆندۆن: جامبردگە ئونڤەرستی پرەسس. هۆنگ، بۆننە، ئاند داڤد ماپەل، 2002. سکەپتجسم، ئندڤدوئالتی، ئاند

فرەئەدۆم: تهە رەلوجتانت لبەرالسم ئۆف رجهارد فلاتهمان، مننەئاپۆلس: ئونڤەرستی ئۆف مننەسۆتا پرەسس.

هۆئۆکس، بەلل، 1981. ئائنئت ئ ئا وۆمان: بلاجک وۆمەن ئاند فەمنسم، بۆستۆن: سۆئوتهـ ئەند پرەسس.

هۆوارد، کاتهەرنە، 2017. «تهە رگهت تۆ هاڤە رگهتس 65 یەئارس لاتەر: ژوستجە بەیۆند هومانتارانسم، پۆلتجس بەیۆند سۆڤەرەئگنتی.» گلۆبال ژوستجە: تهەئۆری، پراجتجە، رهەتۆرج، 10(1): 79–98.

هولل، گلۆرا ت.، پاترجا بەلل سجۆتت، ئاند باربارا سمتهـ، 1982. ئالل تهە وۆمەن ئارە وهتە، ئالل تهە بلاجکس ئارە مەن، بوت سۆمە ئۆف ئوس ئارە براڤە: بلاجک وۆمەنئس ستودەس، نەو یۆرک: تهە فەمنست پرەسس ئات تهە جتی ئونڤەرستی ئۆف نەو یۆرک.

ئرگارای، لوجە، 1985ا. سپەجولوم ئۆف تهە ئۆتهەر وۆمان، گ. گلل (ترانس.)، ئتهاجا: جۆرنەلل ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1985ب. تهس سەخ وهجهـ ئس نۆت ئۆنە، ج. پۆرتەر (ترانس.)، ئتهاجا: جۆرنەلل ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1993. ئان ئەتهجس ئۆف سەخوئال دففەرەنجە، گ. گلل، ج. بورکە (ترانس.)، ئتهاجا: جۆرنەلل ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1994. تهنکنگ تهە دففەرەنجە: فۆر ئا پەئاجەفول رەڤۆلوتۆن، ک. مۆنتن (ترانس.)، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

–––، 1996. ئ لۆڤە تۆ یۆو: سکەتجهـ ئۆف ئا پۆسسبلە فەلجتی ئن هستۆری، ئا. مارتن (ترانس.)، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

ئۆئاندە، پائولا، 2015. تهە ئەمۆتۆنال پۆلتجس ئۆف راجسم: هۆو فەئەلنگس ترومپ فاجتس ئن ئان ئەرا ئۆف جۆلۆربلندنەسس، ستانفۆرد: ستانفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

ژاگگار، ئالسۆن م.، 1983. فەمنست پۆلتجس ئاند هومان ناتورە، پهلۆسۆپهی ئاند سۆجەتی، تۆتۆوا، نژ: رۆومان & ئاللانهەلد.

–––، 1990. «لۆڤە ئاند کنۆولەدگە: ئەمۆتۆن ئن فەمنست ئەپستەمۆلۆگی،» ئن گەندەر/بۆدی/کنۆولەدگە: فەمنست رەجۆنستروجتۆنس ئۆف بەئنگ ئاند کنۆونگ، ئالسۆن ژاگگار ئاند سوسان بۆردۆ (ئەدس.). نەو برونسوجک: روتگەرس ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2005. «‘ساڤنگ ئامنائ: گلۆبال ژوستجە فۆر وۆمەن ئاند ئنتەرجولتورال

دالۆگوئە،» ئەتهجس & ئنتەرناتۆنال ئاففائرس، 19(3): 55–75.

ژامەس، رۆبن، 2015. رەسلەنجە ئاند مەلانجهۆلی: پۆپ موسج، فەمنسم، نەئۆلبەرالسم، لۆندۆن: زەرۆ بۆئۆکس، 2015.

کهادەر، سەرەنە ژ.، 2011. ئاداپتڤە پرەفەرەنجەس ئاند وۆمەنئس ئەمپۆوەرمەنت، ئۆخفۆرد: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

کتتای، ئەڤا فەدەر، 1999. لۆڤەئس لابۆر: ئەسسایس ئۆن وۆمەن، ئەقوئالتی، ئاند دەپەندەنجی نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

کۆگگەل، جهرستنە م.، 1998. پەرسپەجتڤەس ئۆن ئەقوئالتی: جۆنستروجتنگ ئا رەلاتۆنال تهەئۆری، لانهام، مد: رۆومان & لتتلەفەلد پوبلسهەرس.

کرائوسە، سهارۆن، 2008. جڤل پاسسۆنس: مۆرال سەنتمەنت ئاند دەمۆجراتج دەلیبەراتۆن، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2011. «جۆنتەستەد قوئەستۆنس، جوررەنت تراژەجتۆرەس: فەمنسم ئن پۆلتجال تهەئۆری تۆدای،» پۆلتجس & گەندەر، 7(1): 105–111.

کرستەڤا، ژولا، 1980. دەسرە ئن لانگوئاگە: ئا سەمۆتج ئاپپرۆئاجهـ تۆ ئارت ئاند لتەراتورە، ل. رۆئودەز (ترانس.)، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1982. پۆوەرس ئۆف هۆررۆر: ئان ئەسسای ئۆن ئابژەجتۆن، ل. رۆئودەز (ترانس.)، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1984. رەڤۆلوتۆن ئن پۆئەتج لانگوئاگە، م. واللەر (ترانس.)، نەو یۆرک : جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1986. «وۆمەنئس تمە،» ئن تهە کرستەڤا رەئادەر، ت مۆئ (ئەد.)، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس، پپ. 187–213.

للۆید، گەنەڤەڤە، 1993. تهە مان ئۆف رەئاسۆن: ‘مالەئ ئاند ‘فەمالەئ ئن وەستەرن پهلۆسۆپهی، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە؛ فرست پوبلسهەد ئن 1984 بی مەتهوئەن & جۆمپانی لمتەد.

لۆردە، ئائودرە، 1984. سستەر ئۆئوتسدەر: ئەسسایس ئاند سپەئەجهەس، بەرکەلەی: جرۆسسنگ پرەسس.

لۆڤە، هەئاتهەر، 2007. فەئەلنگ باجکوارد: لۆسس ئاند تهە پۆلتجس ئۆف قوئەەر هستۆری، جامبردگە، ما: هارڤارد ئونڤەرستی پرەسس.

لاجلاو، ئەرنەستۆ، ئاند جهانتال مۆئوففە، 1985. هەگەمۆنی & سۆجالست ستراتەگی: تۆواردس ئا رادجال دەمۆجراتج پۆلتجس، لۆندۆن: ڤەرسۆ.

لوگۆنەس، مارا ج. ئاند ئەلزابەتهـ سپەلمان، 1986. «هاڤە وە گۆت ئا تهەئۆری فۆر یۆو! فەمنست تهەئۆری، جولتورال ئمپەرالسم ئاند تهە دەماند فۆر ‘تهە وۆمانئس ڤۆئجەئ،» ئن وۆمەن ئاند ڤالوئەس: رەئادنگس ئن رەجەنت فەمنست پهلۆسۆپهی، مارلین پەئارسالل (ئەد.)، بەلمۆنت، جالف.: وادسوۆرتهـ پوبلسهنگ جۆمپانی، پپ. 19–31.

لوگۆنەس، ماریئا، 2010. «تۆوارد ئا دەجۆلۆنال فەمنسم» هیپاتا، 25(4): 742–759.

–––، 2007. «هەتەرۆسەخوئالسم ئاند تهە جۆلۆنال/مۆدەرن گەندەر سیستەم.»

هیپاتا، 22(1): 186–209.

–––، 2003. «سترەئەت والکەر تهەئۆرزنگ».پلگرماگەس/پەرەگرناژەس: تهەئۆرزنگ جۆئالتۆن ئاگائنست مولتپلە ئۆپپرەسسۆن، ماریئا لوگۆنەس (ئەد.)، لانهام، مد: رۆومان & لتتلەفەلد پوبلسهەرس، ئنج.

–––، 1995. «پلایفولنەسس، ‘وۆرلدئ-تراڤەلنگ، ئاند لۆڤنگ پەرجەپتۆن،» ئن فرەئە سپرتس: فەمنست پهلۆسۆپهەرس ئۆن جولتورە، کاتە مەهورۆن ئاند گاری پەرجەسەپە (ئەد.) ئەنگلەوەئۆۆد جلففس، نژ: پرەنتجە-هالل، پپ. 121– 128.

ماجکننۆن، جاتهارنە ئا.، 1989. تۆوارد ئا فەمنست تهەئۆری ئۆف تهە ستاتە، جامبردگە: هارڤارد ئونڤەرستی پرەسس.

ماهمۆئۆد، سابا، 2005. پۆلتجس ئۆف پەتی: تهە ئسلامج رەڤڤال ئاند تهە فەمنست سوبژەجت، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

مالابۆو، جاتهەرنە، ئاند ئەوا پ. زارەک، 2012. «نەگاتڤتی، ئونهاپپنەسس، ئۆر فەلجتی: ئۆن ئرگارایئس دالەجتجال جولتورە ئۆف سەخوئال دففەرەنجە،» لئەسپرت جرێئاتەئور، 52(3): 11–25.

مالدۆنادۆ تۆررەس، نەلسۆن، 2008. ئاگائنست وار: ڤەوس فرۆم تهە ئوندەرسدە ئۆف مۆدەرنتی دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

مارخ، کارل، ئاند فرەدرجهـ ئەنگەلس، 1998. تهە گەرمان ئدەئۆلۆگی: ئنجلودنگ تهەسەس ئۆن فەئوەرباجهـ ئاند ئنترۆدوجتۆن تۆ تهە جرتقوئە ئۆف پۆلتجال ئەجۆنۆمی، ئامهەرست: پرۆمەتهەئوس بۆئۆکس.

مجافەئە، نۆëللە، 2004. «تهرەئە مۆدەلس ئۆف دەمۆجراتج دەلیبەراتۆن» ئن ژۆئورنال ئۆف سپەجولاتڤە پهلۆسۆپهی، سپەجال ئسسوئە ئۆن پراگماتسم ئاند دەلبەراتڤە دەمۆجراجی، 18(1): 44–59.

–––، 2008. دەمۆجراجی ئاند تهە پۆلتجال ئونجۆنسجۆئوس، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس.

مجافەئە، نۆëللە ئاند ر. جلائرە سنیدەر، 2007. «دەمۆجراتج تهەئۆری» ئن

هیپاتا: ئا ژۆئورنال ئۆف فەمنست پهلۆسۆپهی، 22(4): ڤ-خ.

مگنۆلۆ، والتەر، 2000. لۆجال هستۆرەس/گلۆبال دەسگنس: جۆلۆنالتی، سوبالتەرن کنۆولەدگەس، ئاند بۆردەر تهنکنگ، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

مللەتت، کاتە، 1970. سەخوئال پۆلتجس، 1ست ئەدتۆن، گاردەن جتی، ن.ی.: دۆئوبلەدای.

مۆهانتی، جهاندرا تالپادە، 2003. فەمنسم وتهۆئوت بۆردەرس: دەجۆلۆنزنگ تهەئۆری، پراجتجنگ سۆلدارتی، دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1991. «ئوندەر وەستەرن ئەیەس: فەمنست سجهۆلارسهپ ئاند جۆلۆنال دسجۆئورسەس،» ئن مۆهانتی ئەت ئال. 1991، پپ. 51–80.

مۆهانتی، جهاندرا تالپادە، ئا. روسسۆ، ئاند ل. تۆررەس، 1991. تهرد وۆرلد وۆمەن ئاند تهە پۆلتجس ئۆف فەمنمس، بلۆئۆمنگتۆن: ئندانا ئونڤەرستی پرەسس.

مۆراگا، جهەررە ئاند گلۆرا ئانزالدووئا (ئەدس.)، 1983. تهس بردگە جاللەد می باجک: ورتنگس بی رادجال وۆمەن ئۆف جۆلۆر، نەو یۆرک: کتجهەن تابلە: وۆمەن ئۆف جۆلۆر پرەسس.

مۆرگان، رۆبن، 1970. سستەرهۆئۆد ئس پۆوەرفول؛ ئان ئانتهۆلۆگی ئۆف ورتنگس فرۆم تهە وۆمەنئس لبەراتۆن مۆڤەمەنت، 1ست ئەد.، نەو یۆرک: راندۆم هۆئوسە.

مۆئوففە، جهانتال، 1979. گرامسج ئاند مارخست تهەئۆری، لۆندۆن: رۆئوتلەدگە & کەگان پائول.

–––، 1992. دمەنسۆنس ئۆف رادجال دەمۆجراجی: پلورالسم، جتزەنسهپ، جۆممونتی، لۆندۆن: ڤەرسۆ.

–––، 1993. تهە رەتورن ئۆف تهە پۆلتجال، لۆندۆن: ڤەرسۆ.

–––، 1999. تهە جهاللەنگە ئۆف جارل سجهمتت، لۆندۆن: ڤەرسۆ.

–––، 2000. تهە دەمۆجراتج پارادۆخ، لۆندۆن: ڤەرسۆ.

–––، 2005. ئۆن تهە پۆلتجال، تهنکنگ ئن ئاجتۆن، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

نورایان ئوما، ئاند ساندرا هاردنگ (ئەدس.)، 2000. دەجەنتەرنگ تهە جەنتەر: پهلۆسۆپهی فۆر ئا مولتجولتورال، پۆستجۆلۆنال، ئاند فەمنست وۆرلد، بلۆئۆمنگتۆن: ئندانا ئونڤەرستی پرەسس.

نوسسبائوم، مارتها ج.، 1995. «هومان جاپابلتەس، فەمالە هومان بەئنگس،» ئن وۆمەن، جولتورە، ئاند دەڤەلۆپمەنت: ئا ستودی ئۆف هومان جاپابلتەس، ئەد. م. نوسسبائوم، ژ. گلۆڤەر، پپ. 61–104. ئۆخفۆرد، ئوک: جلارەندۆن.

–––، 1999ا. سەخ ئاند سۆجال ژوستجە، ئۆخفۆرد: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1999ب. «تهە پرۆفەسسۆر ئۆف پارۆدی،» نەو رەپوبلج، 2(22): 37–45.

–––، 2000. وۆمەن ئاند هومان دەڤەلۆپمەنت: تهە جاپابلتەس ئاپپرۆئاجهـ، جامبردگە: جامبردگە ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2001. ئوپهەئاڤالس ئۆف تهۆئوگهت: تهە ئنتەللگەنجە ئۆف ئەمۆتۆنس، لۆندۆن: جامبردگە ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2015. پۆلتجال ئەمۆتۆنس: وهی لۆڤە ماتتەرس فۆر ژوستجە، جامبردگە، ما: بەلکناپ.

ئۆکن، سوسان مۆللەر، 1979. وۆمەن ئن وەستەرن پۆلتجال تهۆئوگهت، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1989. ژوستجە، گەندەر، ئاند تهە فاملی، نەو یۆرک: باسج بۆئۆکس. ئۆکن، سوسان مۆللەر، ژۆسهوئا جۆهەن، ماتتهەو هۆوارد، ئاند مارتها جراڤەن

نوسسبائوم، 1999. ئس مولتجولتورالسم باد فۆر وۆمەن؟ پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

ئۆرتەگا، مارانا، 2016. ئن-بەتوەئەن: لاتنا فەمنست پهەنۆمەنۆلۆگی، مولتپلجتی، ئاند تهە سەلف، ئالبانی: سونی پرەسس.

ئۆیەووم، ئۆیەرۆنکە، 1997. تهە ئنڤەنتۆن ئۆف وۆمەن: ماکنگ ئان ئافرجان سەنسە ئۆف وەستەرن گەندەر دسجۆئورسەس، مننەئاپۆلس: ئونڤەرستی ئۆف مننەسۆتا پرەسس.

پاتەمان، جارۆلە، 1988. تهە سەخوئال جۆنتراجت، ئۆخفۆرد: پۆلتی.

–––، 1989. تهە دسۆردەر ئۆف وۆمەن: دەمۆجراجی، فەمنسم ئاند پۆلتجال تهەئۆری، ستانفۆرد: ستانفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

پاتەمان، جارۆلە، ئاند جهارلەس و. مللس، 2007. جۆنتراجت ئاند دۆمناتۆن، جامبردگە: جامبردگە ئونڤەرستی پرەسس.

پهللپس، ئاننە، 1995. تهە پۆلتجس ئۆف پرەسەنجە، ئۆخفۆرد: جلارەندۆن پرەسس.

–––، 2009. مولتجولتورالسم وتهۆئوت جولتورە، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

پهللپس، ئاننە، 1998. فەمنسم ئاند پۆلتجس، نەو یۆرک: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

پۆڤنەلل، ئەلزابەتهـ، 2011. ئەجۆنۆمەس ئۆف ئاباندۆنمەنت: سۆجال بەلۆنگنگ ئاند ئەندورانجە ئن لاتە لبەرالسم، دورهام: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

قوئژانۆ، ئانبال، 2003. «جۆلۆنالتی ئۆف پۆوەر، ئەئورۆجەنترسم، ئاند لاتن ئامەرجا». نەپانتلا: ڤەوس فرۆم تهە سۆئوتهـ، 1(3): 533–580.

راولس، ژۆهن، 1971. ئا تهەئۆری ئۆف ژوستجە، جامبردگە، ما: بەلکناپ پرەسس ئۆف هارڤارد ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1993. پۆلتجال لبەرالسم، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس. رجœئور، پائول، 1970. فرەئود ئاند پهلۆسۆپهی: ئان ئەسسای ئۆن ئنتەرپرەتاتۆن،

تهە تەرری لەجتورەس، نەو هاڤەن: یالە ئونڤەرستی پرەسس.

روبن، گایلە، 1975. «تهە تراففج ئن وۆمەن: نۆتەس ئۆن تهە ‘پۆلتجال ئەجۆنۆمیئ ئۆف سەخ،» ئن تۆوارد ئان ئانتهرۆپۆلۆگی ئۆف وۆمەن، ر. رەئتەر (ئەد.)، نەو یۆرک: مۆنتهلی رەڤەو، پپ. 157–210.

سجۆتت، ژۆئان، 1988ا. «گەندەر: ئا ئوسەفول جاتەگۆری ئۆف هستۆرجال ئانالیسس،» ئن گەندەر ئاند تهە پۆلتجس ئۆف هستۆری، ژ. سجۆتت (ئەد.)، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس، پپ. 28–52.

–––، 1988ب. «دەجۆنستروجتنگ ئەقوئالتی-ڤەرسوس-دففەرەنجە: ئۆر تهە ئوسەس ئۆف پۆستستروجتورالست تهەئۆری فۆر فەمنسم،» فەمنست ستودەس، 14: 33–50.

–––، 1992. «ئەخپەرەنجە،» ئن بوتلەر & سجۆتت 1992، پپ. 22–40.

–––، 2007. تهە پۆلتجس ئۆف تهە ڤەئل، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2011. تهە فانتاسی ئۆف فەمنست هستۆری، دورهام، نج: دوکە ئونڤەرستی پرەسس.

سنیدەر، ر. جلائرە، 2008. «وهات ئس تهرد-واڤە فەمنسم؟ ئا نەو درەجتۆنس ئەسسای،» سگنس، 34(1): 175–196.

سۆنگ، ساراهـ، 2007. ژوستجە، گەندەر، ئاند تهە پۆلتجس ئۆف مولتجولتورالسم، جامبردگە: جامبردگە ئونڤەرستی پرەسس.

سپەلمان، ئەلزابەتهـ ڤ.، 1989. «ئانگەر ئاند ئنسوبۆردناتۆن،» ئن وۆمەن،

کنۆولەدگە، ئاند رەئالتی: ئەخپلۆراتۆنس ئن فەمنست پهلۆسۆپهی، ئا. گارری ئاند م. پەئارسالل (ئەدس.). بۆستۆن: ئونون هیمان.

–––، 1991. «تهە ڤرتوئە ئۆف فەئەلنگ ئاند تهە فەئەلنگ ئۆف ڤرتوئە،» ئن فەمنست ئەتهجس، جلائودا جارد (ئەد.)، لاورەنجە: تهە ئونڤەرستی ئۆف کانساس پرەسس.

سپڤاک، گایاتر ج.، 2010. جان تهە سوبالتەرن سپەئاک: رەفلەجتۆنس ئۆن تهە هستۆری ئۆف ئان ئدەئا، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1988. ئن ئۆتهەر وۆرلدس: ئەسسایس ئن جولتورال پۆلتجس، نەو یۆرک: رۆئوتلەدگە.

تایلۆر، کەئەانگا-یاماهتتا، 2016. فرۆم #بلاجکلڤەسماتتەر تۆ بلاجک لبەراتۆن، جهجاگۆ: هایمارکەت.

––– (ئەد.)، 2017. هۆو وە گەت فرەئە: بلاجک فەمنسم ئاند تهە جۆمباهەئە رڤەر جۆللەجتڤە، جهجاگۆ: هایمارکەت.

ترۆنتۆ، ژۆئان ج.، 1993. مۆرال بۆئوندارەس: ئا پۆلتجال ئارگومەنت فۆر ئان ئەتهج ئۆف جارە، نەو یۆرک/لۆندۆن: رۆئوتلەدگە.

–––، 2013. جارنگ دەمۆجراجی: مارکەتس، ئەقوئالتی، ئاند ژوستجە، نەو یۆرک: نیو پرەسس.

وەلجهـ، سهای، 2015. ئەخستەنتال ئەرۆتجسم: ئا فەمنست ئاپپرۆئاجهـ تۆ ئوندەرستاندنگ وۆمەنئس ئۆپپرەسسۆن-پەرپەتوئاتنگ جهۆئجەس، لانهام، مد: لەخنگتۆن بۆئۆکس.

وهسنانت، رەبەججا، 2016. «ئۆئور بلۆئۆد: ئاندرەئا دوۆرکن ئۆن راجە، پرڤلەگە، ئاند وۆمەنئس جۆممۆن جۆندتۆن،» وۆمەنئس ستودەس ئنتەرناتۆنال فۆروم، 58: 68–76.

وللامس، پاترجا، 1992. تهە ئالجهەمی ئۆف راجە ئاند رگهتس: داری ئۆف ئا لاو پرۆفەسسۆر، جامبردگە: هارڤارد ئونڤەرستی پرەسس.

وینتەر، سیلڤا، 2003. «ئونسەتتلنگ تهە جۆلۆنالتی ئۆف بەئنگ/پۆوەر/تروتهـ/فرەئەدۆم: تۆواردس تهە هومان، ئافتەر مان، ئتس ئۆڤەررەپرەسەنتاتۆن–ئان ئارگومەنت». جر: تهە نەو جەنتەننال رەڤەو، 3(3): 257–337.

یۆئونگ، ئرس مارۆن، 1990. ژوستجە ئاند تهە پۆلتجس ئۆف دففەرەنجە، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 1997. ئنتەرسەجتنگ ڤۆئجەس: دلەمماس ئۆف گەندەر، پۆلتجال پهلۆسۆپهی، ئاند پۆلجی، پرنجەتۆن: پرنجەتۆن ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2000. ئنجلوسۆن ئاند دەمۆجراجی، ئۆخفۆرد پۆلتجال تهەئۆری، ئۆخفۆرد: ئۆخفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

زەرلل، لندا م. گ.، 2005. فەمنسم ئاند تهە ئابیسس ئۆف فرەئەدۆم، جهجاگۆ: ئونڤەرستی ئۆف جهجاگۆ پرەسس.

–––، 2009. «تۆواردس ئا فەمنست تهەئۆری ئۆف ژودگمەنت،» سگنس، 34(2): 295– 317.

–––، 2012. «ڤالوئە پلورالسم ئاند تهە پرۆبلەم ئۆف ژودگمەنت: فارەوەلل تۆ پوبلج رەئاسۆن،» پۆلتجال تهەئۆری، 40(1): 6–32.

زارەک، ئەوا پ.، 2001. ئان ئەتهجس ئۆف دسسەنسوس: پۆستمۆدەرنتی، فەمنسم، ئاند تهە پۆلتجس ئۆف رادجال دەمۆجراجی، ستانفۆرد: ستانفۆرد ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2012. فەمنست ئائەستهەتجس ئاند تهە پۆلتجس ئۆف مۆدەرنسم، نەو یۆرک: جۆلومبا ئونڤەرستی پرەسس.

–––، 2016. ئا دەمۆجراتج تهەئۆری ئۆف ژودگمەنت، جهجاگۆ: ئونڤەرستی ئۆف جهجاگۆ پرەسس.